Η παράθεση ιστορικών λεπτομερειών βοηθά να αντλήσουμε εκείνα τα στοιχεία, τα οποία «αποκαλύπτουν» την πορεία της ελληνικής εκπαίδευσης μέσα στον χρόνο.
Γράφει ο Χριστόφορος Τριάντης
Φιλόλογος – Εκπαιδευτικός
Επίσης , μπορούμε να διδαχθούμε για το τι πρέπει να γίνει, τι πρέπει να αλλάξει και πώς να αξιολογηθεί (ορθά) κάθε μορφωτικό στοιχείο.
Στο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης «ΜΑΚΚΑΒΑΙΩΝ Α΄», περιγράφεται η εξέγερση των Εβραίων κατά της ελληνικής κυριαρχίας των Σελευκιδών, στα χρόνια του Αντιόχου Δ΄ και εξής (165-151 π.Χ.).
Στο πρώτο κεφαλαίο του βιβλίου αναφέρεται η εξής ιστορική λεπτομέρεια: «και ωκοδόμησαν γυμνάσιον εν Ιεροσολύμοις, κατά τα νόμιμα των εθνών». Ο κίνδυνος του εξελληνισμού και της αλλοίωσης των εθίμων του εβραϊκού στοιχείου, ήταν μεγάλος. Το όχημα για να εξελληνιστεί το ντόπιο στοιχείο, ήταν η ίδρυση «γυμνασίου» στα Ιεροσόλυμα. Δια της παιδείας, οι πρόγονοί μας προσπαθούσαν να διδάξουν τους βαρβάρους , να κερδίσουν τις καρδιές των λαών, να διαδώσουν τις ελληνικές ιδέες (τις φιλοσοφικές και τις αισθητικές). Και η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ήταν φυσικά στις πρώτες προτεραιότητες.
Τα γυμνάσια δεν ήταν μόνο χώρος άθλησης, αλλά και εκπαίδευσης, φιλοσοφικών συζητήσεων, ποιητικών και ρητορικών αγώνων. Στο «ΣΥΜΠΟΣΙΟΝ» του ΠΛΑΤΩΝΑ στο Κεφ. 9, ο φιλόσοφος αναφέρει ότι ο χώρος των «γυμναστήριων» (γυμνασίων) είναι ο κατεξοχήν τόπος πνευματικής «εργασίας». Εκεί οι νέοι εκπαιδεύονται για να αναζητούν την αρετή, να αγαπούν την ομορφιά τού πνεύματος και του σώματος. Αλλά πάνω από όλα, ήταν να μαθαίνουν να αγωνίζονται εναντίον κάθε τυραννικής εξουσίας ( βασικό μάθημα) .
Αυτός ήταν κι ο λόγος για τον οποίο οι βαρβαρικοί λαοί και οι τύραννοι ήταν εναντίον των γυμνασίων «τοις γαρ βαρβάροις δια τας τυραννίδας αισχρόν τούτο τε και η γε φιλοσοφία και η φιλογυμναστία ου γαρ ,οίμαι , συμφέροι τοις άρχουσι φρονήματα μεγάλα εγγίγνεσθαι των αρχομένων» ( στους βαρβάρους εξαιτίας των τυραννικών πολιτευμάτων που είχαν , θεωρούσαν κακό θεσμό τη φιλοσοφία και την εκπαίδευση των γυμνασίων , το ίδιο και ολιγάρχες κυβερνήτες πίστευαν ότι εκεί δημιουργούνται οι μεγάλες δημοκρατικές ιδέες των καταπιεσμένων).
«Ο κόσμος μπορεί να είναι όσο θέλει σκοτεινός, όμως αρκεί να παρεμβάλλουμε ένα κομμάτι ελληνικής ζωής, για να φωτιστεί αμέσως άπλετα» Νίτσε
Άραγε, ποιος είναι ο ρόλος των σημερινών Γυμνασίων (και Λυκείων); Κρατούν κάτι από την παλιά αίγλη των αρχαίων ονομασιών ; Είναι πνευματικά ιδρύματα ; Εκπαιδεύονται οι μαθητές με γνώμονα την αρετή, τη δικαιοσύνη, την αγάπη στον τόπο; Προσφέρονται οι γνώσεις εκείνες οι οποίες «νικούν» την αμάθεια; Δίνονται, – έστω – ως πνευματική τροφή κάποια ψήγματα σοφίας ; Οι νέοι μας προσκολλώνται στην παράδοση ;
Σήμερα, στα σχολεία η νεολαία μας εκπαιδεύεται με κύριο άξονα τη λήθη, την άγνοια και την υποτιθέμενη προετοιμασία για την – ασθμαίνουσα και χρεωκοπημένη – αγορά εργασίας. Προωθείται από διάφορους κήνσορες και «προοδευτικούς» η ηλεκτρονική διδασκαλία και οι καπιταλιστικές λογικές (αριθμοί, αγορές, χρήμα, αγλωσσία). Αυτά θεωρούνται ως η πανάκεια για τα παρόντα και τα μέλλοντα προβλήματα.
Δυστυχώς, είναι μαθηματικά βέβαιο ότι η πρωτοκαθεδρία της τεχνολογίας και της «προοδευτικής» αφασίας στα εκπαιδευτικά πράγματα θα διογκώσουν την άγνοια (και την αδιαφορία) των παιδιών. Αν θέλουμε παιδευτικές (και εκπαιδευτικές) αξίες για τους νέους μας, πρέπει να επαναπροσδιοριστεί η μορφή των εκπαιδευτικών μας ιδρυμάτων. Η εθνική παιδεία έχει ανάγκη να βασίζεται σε σταθερές, όπως είναι : η γλώσσα , η ιστορική συνέχεια, το πνευματικό κάλλος, ο πατριωτισμός. Δεν είναι στείρα παρελθοντολαγνεία όλες αυτές οι αναφορές, αντίθετα είναι μια αναδρομή στην πορεία του Ελληνισμού, που σύμφωνα με τον ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ «πέτυχε ως γένος , αλλά απέτυχε ως κράτος».
Λοιπόν, στα βασικά σημεία της παιδείας , ας διδαχθούμε από τα «γυμνάσια» της αρχαιότητας , χώρους ελεύθερης συλλογής και αλήθειας. Στα αρχαία γυμνάσια, οι νέοι είχαν τη δυνατότητα τού «διαλέγεσθαι», της αριστείας, της μάθησης. Τα εφόδια αυτά είναι αξεπέραστα και αιώνια.
