Κάθε χρόνο, στις 8 Σεπτεμβρίου, ανήμερα της εορτής του Γενεσίου της Θεοτόκου, στο Ζαπάντι, σημερινή Μεγάλη Χώρα Αγρινίου τηρούνταν παλαιότερα το έθιμο με τους αρματωμένους που αναβίωσε πέρυσι μετά από έναν αιώνα.
Για το έθιμο αυτό, των αρματωμένων στη «Ψηλή Παναγιά» στο Ζαπάντι, μας αναφέρει ο Μιλτ. Τζάνης στη Νέα Εστία τεύχος 698/1956 σ.1095, για «τους Αρματωμένους»:
Το έθιμο των αρματωμένων, τηρείτο εις το Αγρίνιον, από του 1828 μέχρι του πρώτου παγκοσμίου πολέμου και τάζετο την 8 Σεπτεμβρίου εκάστου έτους , την του γενεσίου της Θεοτόκου, εις ανάμνησιν των εορτών που έγιναν όταν η Γ’ Εθνική Συνέλευσις του Αργους παρεχώρησε Μουσουλμανικήν γήν του χωρίου Ζαπάντι είς τους κατοίκους του Βραχωρίου δια της τοποθετήσεως εις Ναύπακτον των προσωρινώς εγκατεστημένων εκεί Σουλιωτών.
Το πανηγύρι ετελείτο την 8η Σεπτεμβρίου εκάστου έτους εις το εξωκκλήσιον Ψιλή Παναγία του Ζαπαντίου, όπου από της προηγουμένης μετέβαινον εκεί ομάδες αρματωμένων. Δεν είναι πολλά τα χρόνια που σταμάτησε το έθιμον αυτό στο Αγρίνιο ώστε να είναι εύκολον να λησμονηθεί. Επίσης στη συγκεκριμένη περιοχή έχουμε αναφορά για το πανηγύρι πολύ παλαιότερα, τον Σεπτέμβρη του 1684, όπου στη περιοχή, μεγάλη χώρα στο Ζαπάντι, ήταν συγκεντρωμένοι πολλοί Έλληνες λόγω πανηγυριού.
Η αναφορά στο Ιταλικό κείμενο… “Erano molto decantate de greci le ricchezze della grossa Terra di Zappandi , a cagione della famosa fiera ivi solita a farsi”… από τη σ.199 του έργου, Historia delle guerre d’Europa: dalla comparsa dell’armi ottomane nell’Hungheria l’anno 1683 di Nicola Beregani nobile veneto. Parte prima [-seconda], Volume 1, 1698.
Σημειώνεται ότι εκεί, στη θέση “STURMILUS”, σημερινή περιοχή Όχθια στη διάβαση του Αχελώου προς την Υψηλή Παναγία, έγινε η μάχη των Ενετών (με το στράτευμα του Francesco Morosini) κατά των Οθωμανών(Sefer Aga), τον Σεπτέμβριο του 1684. (Πηγή φωτογραφίας, αρχείο Ιωάννη Κ. Κουτρουμπούση).
Facebook: Alexios Katefidis
