Ο Ι. Ι. Μάγερ είχε γεννηθεί το 1798 στα περίχωρα της Ζυρίχης και ήλθε περί τα τέλη του 1821 στην πατρίδα μας, για να προσφέρει τις – όντως – πολύτιμες υπηρεσίες του στην επαναστατημένη Ελλάδα.
Γράφει ο Ιωάννης Κατσαβός
Αξιωματικός ΠΝ – Συγγραφέας – Ερευνητής
της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας
Στο Μεσολόγγι, αποβιβάστηκε – κατά την επικρατέστερη άποψη – αμέσως μετά την αξιοσημείωτη ναυμαχία του Πατραϊκού Κόλπου στις 20 Φεβρουαρίου 1822, όπου ο ιδιαίτερα διακριθείς νέος Ναύαρχος του Στόλου της Ύδρας, Ανδρέας Μιαούλης, επικεφαλής του Ελληνικού Στόλου – επέβαινε και ο ίδιος ο Ι. Ι. Μ. ως γιατρός στη ναυαρχίδα ΑΡΗΣ –, αντιμετώπισε επιτυχώς τον αντίστοιχο και πολυαριθμότερο Οθωμανικό.
Αμέσως μετά την εγκατάστασή του, ο 24χρονος Ι. Ι. Μ. θα αναπτύξει πολυσχιδή δραστηριότητα στην εξεγερμένη πόλη. Αρχικά, έχοντας φαρμακευτικές και λίγες ιατρικές γνώσεις, ίδρυσε θεραπευτήριο και ασχολήθηκε με ζήλο με την περίθαλψη των τραυματιών και των ασθενών. Ιδιαίτερη προσπάθεια κατέβαλε τόσο κατά το θέρος του 1822 στην άτυχη εκστρατεία του Μαυροκορδάτου στην Ήπειρο όσο και κατά τις Α’ (Οκτ. – Δεκ. 1822) και Β’ (Σεπ. – Νοε. 1823) πολιορκίες της πόλης και της ευρύτερης περιοχής. Παράλληλα, ήλθε σε δεύτερο γάμο με την Μεσολογγίτισσα Αλτάνη Ιγγλέση, κόρη ευκατάστατης οικογένειας, και απέκτησε δύο θυγατέρες. Παράλληλα, ασπάσθηκε το ορθόδοξο δόγμα και πολιτογραφήθηκε δημότης Μεσολογγίου.
Στη συνέχεια, περί τα τέλη Δεκεμβρίου του 1823, κατόπιν προτάσεως του Αλ. Μαυροκορδάτου και σε συνεργασία με τον εκπρόσωπο του Αγγλικού Κομιτάτου του Λονδίνου Συνταγματάρχη φιλέλληνα Λέστερ Στάνχωπ, αλλά και με τη συγκατάθεση του Λόρδου Βύρωνα, θα αναλάβει ως αρχισυντάκτης την έκδοση στο Μεσολόγγι της πρωτοποριακής εφημερίδας του Αγώνα «Ελληνικά Χρονικά». Αρχικά εκδίδονταν δύο τεύχη εβδομαδιαίως, ενώ από τον Ιούλιο του 1825 ένα. Η κυκλοφορία της διήρκησε από την 1η Ιανουαρίου 1824 μέχρι την 20η Φεβρουαρίου 1826, οπότε το τυπογραφείο καταστράφηκε από εχθρική βόμβα.
Επίσης, από τον Ιούλιο 1824 έως της αρχές Απριλίου 1825, θα ορισθεί μέλος της τριμελούς Διευθυντικής Επιτροπής Αιτωλίας, λόγω θανάτου του Ιω. Τρικούπη.
Κατά τη διάρκεια της Γ’ και τελευταίας πολιορκίας (15 Απρ. 1825 – 10 Απρ. 1826), θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο, αναλαμβάνοντας ειδικές αποστολές εκτός της πόλεως (Τριπολιτσά, Ζάκυνθος). Επίσης, συμμετείχε σε επιχειρήσεις επικεφαλής ανδρών, από τον Αύγουστο 1825, και ακόμα θα πρωτοστατήσει στην ίδρυση τον Οκτώβριο 1825,, της «Αδελφότητας των Φιλοδικαίων», η οποία απέβλεπε στην περιστολή ατασθαλιών των πρωτοκλασάτων οπλαρχηγών, λόγω αδράνειας ή και ανοχής της Διευθυντικής Επιτροπής.
Τελικά, κατά την Έξοδο της Φρουράς, στις 10 Απριλίου 1826, θα βρει ένδοξο θάνατο μαζί με την οικογένειά του και το όνομά του θα καταχωρηθεί στις δέλτους της Ιστορίας σε περίοπτη θέση.
Σε πολύ αδρές γραμμές, ο Ι. Ι. Μ. αυτήν, κατ’ αρχάς, την εικόνα του αγαθού ανδρός, κατέλιπε. Άλλωστε, η πόλη του Μεσολογγίου τον τίμησε, ανεγείροντας μνημείο στον Κήπο των Ηρώων, όπως και αναθηματική στήλη στον τόπο λειτουργίας των «Ελληνικών Χρονικών». Έδωσε, επίσης, το όνομά του σε κεντρικό δρόμο, προβαίνοντας επίσης σε συναδέλφωση με τη γενέτειρά του στην Ελβετία, το Καντόνι της Ζυρίχης.
Ωστόσο, ως φαίνεται, δεν είχε αποβάλλει τελείως τον παλαιό δύστροπο χαρακτήρα του και τα «σφάλματα της νιότης» στα οποία είχε υποπέσει, πριν αφιχθεί στην πατρίδα μας. Σημειώνεται ότι τότε, διαλύθηκε ο πρόωρος και διάρκειας μόλις 5 μηνών γάμος του και αποβλήθηκε μετά δίμηνο, λόγω κακής διαγωγής, από το Πανεπιστήμιο του Φραϊβούργου, όπου σπούδαζε την ιατρική. Έτσι, τώρα, ενώ είχε διακηρύξει από τις στήλες της εφημερίδας των Ε.Χ., ότι δεν υπηρετούσε κανένα κόμμα ή πρόσωπο, εν τούτοις, στο Αρχείο Μαυροκορδάτου, τ. 5ος, τεύχ. V και VI, Αθήναι 1978 και 1986 αντίστοιχα, εντοπίζονται 11 προσωπικές επιστολές του προς τον Αλ. Μαυροκορδάτο, γραμμένες στη γαλλική. Σε αυτές, πέρα από τη μέριμνα για τους άνδρες του και την αίτηση γενικών πληροφοριών, αφενός επιζητεί την ικανοποίηση ατομικών του επιδιώξεων και αφετέρου σκιαγραφεί, με οξείς, αλλά και, εν πολλοίς, άδικους χαρακτηρισμούς, επιφανείς αγωνιστές και πολιτικούς άνδρες και των οποίων τις πράξεις στα Ε.Χ., είτε επαινούσε είτε αποσιωπούσε. Υπόψη ότι οι επιστολές μέχρι τώρα παρέμεναν αμετάφραστες και δεν είχαν καταχωρηθεί τότε στα Ε.Χ., ώστε να τελούν εν γνώσει των ενδιαφερομένων.
Αξίζει εδώ να τονισθεί, ιδιαίτερα, το μένος που διακατέχει τον Ι .Ι. Μ., έναντι του, εκλεγμένου από την αρχή της Εθνεγερσίας, συνομήλικού (28 ετών) του Αρχηγού των ενόπλων Μεσολογγιτών (εντοπίων αρμάτων), Αθανασίου Ραζηκότσικα. Στις επανειλημμένες αναφορές του γι’ αυτόν, χρησιμοποιεί άκρως ταπεινωτικούς και άδικους χαρακτηρισμούς, περιγράφοντάς τον ως δολοπλόκο, ανίκανο και δειλό! Ενδεχομένως, εκτός από την περίπτωση της έκδηλης ζηλοφθονίας που αποπνέει το κείμενό του, εκφράζεται με τον τρόπο αυτό για να φανεί αρεστός στον Αλ. Μαυροκορδάτο, γνωρίζοντας αλλά και υποδαυλίζοντας τη διάσταση των δύο ανδρών, που είχε ανακύψει από το 1821. Άλλωστε, την ίδια τακτική τηρεί, γράφοντας είτε θετικά για τους προσκείμενους στον Αλ. Μαυροκορδάτο (Τσόγκα, Ράγκο, Μαγγίνα κ.ά.), είτε αρνητικά για τους αντίθετούς του (Καραϊσκάκη κ.ά.).
Θα πρέπει, ακόμη, να επισημανθεί και η παραδοχή του Ι. Ι. Μ., ότι «τα “Ελληνικά Χρονικά” χρειάσθηκε να συμβιβασθούν σε ορισμένες περιστάσεις και να εγκωμιάσουν μερικές φορές έναν άνδρα, που δεν του άξιζε!», σε αντίθεση με τα όσα μέχρι τώρα πιστεύονταν (ΕΣΥΕΑ κ.τ.λ.) για την πλήρη και αμερόληπτη εξιστόρηση των γεγονότων.
Δεν είναι στις προθέσεις μας η “αποψίλωση” μιας ιστορικής προσωπικότητας με οπωσδήποτε θετική, κατά τη γνώμη μας, προσφορά, την οποία επισφράγισε ο ένδοξος θάνατός του μαζί με την οικογένειά του. Αλλά τα υπερβολικά εγκώμια, σύμφωνα με τον εθνικό μας ιστορικό Κ. Παπαρρηγόπουλο, βλάπτουν την ιστορική αλήθεια, δεν βοηθούν στην εξαγωγή των ορθών συμπερασμάτων και, τέλος, μειώνουν τον ίδιο τον εγκωμιαζόμενο.
Προστίθενται συναφώς και τα ακόλουθα:
Πρώτον, προσαγορεύει τον Αλ. Μαυροκορδάτο: «Φίλτατέ μου Πρίγκηπα (Mon trés cher Prince), ιδιότητα την οποία δεν είχε ο Μαυροκορδάτος και παρά την εσφαλμένη άποψη του Ν. Κοσομούλη (Ενθυμήματα Στρατιωτικά…), ότι ο Μάγερ ήταν από τους λίγους που δεν τον αποκαλούσαν “Πρίγκηπα!”
Δεύτερον, υπογράφει Dr. Mayer (Δόκτωρ Μάγερ), ενώ δεν είχε αποκτήσει και πανεπιστημιακό τίτλο, ώστε να τιτλοφορείται ως Δόκτωρ.
Τρίτον, αναφέρεται επανειλημμένως στο γαλλικό κείμενο, στην “ιστορία” του. Προφανώς, εννοεί και επιβεβαιώνει τη συγγραφή ξεχωριστού πονήματος για τα περιστατικά της τελευταίας πολιορκίας, που χάθηκε με το θάνατό του κατά την Έξοδο. Και το οποίο μνημονεύει σε επιστολή του τέλη Μαρτίου 1826, την οποία έχει απευθύνει, προφανώς, προς τον Στάνχωπ και έχει καταχωρηθεί από τον Μεσολογγίτη εθνικό μας ποιητή και συμπολίτη μας Γεώργιο Δροσίνη στο “Ημερολόγιον της Πολιορκίας του Μεσολογγίου”, Αθήναι 1926. Βάσιμα, πάντως, πιστεύεται ότι αρκετά στοιχεία των 11 επιστολών, που ακολουθούν κατά χρονολογική σειρά, είχαν περιληφθεί στην “Ιστορία” του Μάγερ.
Τέταρτον, ακολουθεί το παρακάτω απόσπασμα των “ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΧΡΟΝΙΚΩΝ” που τον μέμφεται για παραλείψεις του, κατά την άσκηση του επαγγέλματός του ως φαρμακοποιός.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ
“Ελληνικά Χρονικά”
Αρ. φ. 46 της 7ης Ιουνίου 1824
«… ότι οι αυτόχθονες συμπατριώται γνωρίζουσι καλλήτερα… από αυτόν, τον χθες Έλληνα… τα πρακτικά του δικαστηρίου, είτα σαφώς και ειλικρινώς συμβουλεύομεν αυτόν, να μεταβάλη τον τρόπο της φαρμακοπωλησίας του, και να μη ζητή να εκδύη τον κόσμο με δράμια και σιταρόσπειρα φαρμάκων, δια να μη γίνεται δημοκατάρατος, καθώς μας βεβαιούσι τα καθημερινά παράπονα των συμπατριωτών όλων.
Το πρώτον δικαστήριον της Αιτωλίας».
Στάμος Στάικος, Βασίλειος Ψωμάκης, Παναγιώτης Βασιλάκης.
*Είχε προηγηθεί, σε προηγούμενο δημοσίευμα, μομφή για τον τρόπο ασκήσεως των καθηκόντων τους.
Βιβλιογραφία – Πηγές
- Αιτωλοακαρνανική και Ευρυτανική Εγκυκλοπαίδεια, Αθήνα 2006.
- Ακαδημίας Αθηνών, Ιστορικόν Αρχείον Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου, Τόμ. 5, τεύχ. I – VI, Αθήναι 1963-1986.
- Αλεξανδροπούλου Σπ., Νότια Αιτωλία, Αθήνα, 1993.
- Αντωνιάδης Αντ., Μεσολογγιάς, Έπος Ιστορικόν, Αθήναι, 1876.
- Αρχεία της Ελληνικής Παλιγγενεσίας 1821-1831 (Έκδοσις Βιβλιοθήκης της Βουλής, Τόμ., I-II).
- Αρχείον Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρίας της Ελλάδος, Αθήναι 1884.
- Βακαλόπουλος Απ., Η Επαναστατημένη Ελλάδα μεταξύ 1826-1829, Θεσσαλονίκη, 1976.
- Γενικά Αρχεία του Κράτους.
- Γενική Εφημερίς της Ελλάδος.
- Δεληγιάννης Κανέλλος, Απομνημονεύματα, τ. 1-3, Αθήναι, 1957.
- Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος-Λαρούς-Μπριτάννικα.
- Εκδοτική Αθηνών, Ιστορία του Ελληνικού Εθνούς, τ. ΙΒ, ΙΓ, Αθήναι 1975.
- Ελληνικά Χρονικά, Ι. Ι. Μάγερ, Μεσολόγγιον, 1 Ιαν. 1824 – 20 Φεβ. 1826.
- Ευαγγελάτος Χρ., Ιστορία του Μεσολογγίου, Αθήναι 1959.
- Εφημερίδα Ο Φίλος του Νόμου, Ύδρα 1826-1829.
- Κοσομούλης Ν., Ενθυμήματα Στρατιωτικά…, Αθήναι 1939-1942.
- Κόκκινος Α. Διον., Η Ελληνική Επανάστασις, Γ΄έκδοσις, τόμ. 1-12, Αθήναι, 1956-1960.
- Κολόμβος Νικ., Η εποποιία της Κλείσοβας, Γ’ έκδοση, Αθήνα 1994.
- Κολόμβας Νικ., Μεσολόγγι (1821-1829). Οι Αθάνατοι Πρόμαχοι, Αθήνα 1998.
- Κολόμβας Νικ., Αθανάσιος Ραζή-Κότσικας, Μεσολόγγι 2006.
- Μεταξάς Κων/νος, Ιστορικά Απομνημονεύματα της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αργοστόλιον 1878.
- Μιχαλόπουλος Φάνης, Οι τελευταίες στιγμές του Μεσολογγίου, Αθήναι 1957.
- Μίχος Αρτ., Απομνημονεύματα της Β’ πολιορκίας του Μεσολογγίου, Αθήναι 1883.
- Παπαδόπουλος Στέφανος, Η Επανάσταση στην Δυτική Στερεά Ελλάδα (1826-1832), Θεσσαλονίκη 1962.
- Περιοδικό Στρατιωτική Ιστορία, Μεγάλες Μάχες, Μεσολόγγι, τ. 12, Αθήνα, 2003.
- Πρωτοψάλτης Εμμ. Γ., Αλληλογραφία Φρουράς Μεσολογγίου, 1825-1826, Αθήναι 1963.
- Ραζή-Κότσικας Ιω., Συμβολή εις τας πολιορκίας του Μεσολογγίου, Αθήναι 1932.
- Σακαλής Σπ., Ιστορικά Δυτ. Χέρσου Ελλάδος, Αθήνα 2012.
- Σίψας Μάριος, Το Ναυτικό στην ιστορία των Ελλήνων, τ. 1-4, Αθήνα 1982.
- Σπυρομίλιος, Απομνημονεύματα Β’ πολιορκίας του Μεσολογγίου, Αθήναι 1926.
- Στασινόπουλος Κ., Το Μεσολόγγι, Αθήναι 1925.
- Τρικούπης Σπ., Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως, Αθήναι 1879.
- Τσίντζος Στεφ., Μεσολόγγι, Κοιτίς της Ελευθερίας, Αθήναι 1936.
