Οι πολιορκημένοι του Μεσολογγίου, είχαν αρχικά ανοικτούς πολλούς δρόμους, για να επικοινωνούν με τον έξω κόσμο, οι οποίοι όμως, κατά την τελευταία πολιορκία άρχισαν να περιορίζονται. Το κρίσιμο όμως της περιστάσεως επέβαλλε στη φρουρά να βρίσκεται όσο το δυνατό σε μεγαλύτερη επαφή με την Κεντρική Διοίκηση του Ναυπλίου.
του Ιωάννη Αθ. Κατσαβού
Αξιωματικού ΠΝ, Συγγραφέα, Ερευνητή
της Νεότερης Ελληνικής ιστορίας
Ο πιο εύκολος δρόμος στην αρχή ήταν μέσω θαλάσσης. Ο ταχυδρόμος από τον πατραϊκό κόλπο, μεταφερόταν με πάσσαρα, έφθανε στην περιοχή του Κάβο-Πάπα και από τη Μανωλάδα, έτρεχε τα μονοπάτια της ορεινής περιοχής Αχαϊας-Ηλείας-Γορτυνίας και κατέληγε στο Ναύπλιο. Μετά την εισβολή του Ιμπραήμ στην Ηλεία, ο δρόμος αυτός διακόπηκε και απέμειναν στους πεζοδρόμους δύο δρομολόγια από την ξηρά. Η διαδρομή ,αρχικά ,ήταν από τον Ζυγό (όρος Αράκυνθος), Πλάτανος Ναυπακτίας και Τριζονίων, όπου εκεί, ο πεζοδρόμος, διαπεραιωνόταν με ιστιοφόρο στο Αίγιο (Βοστίτσα) και στη συνέχεια μέσω Διακοφτού-Τρίπολης έφτανε στο Ναύπλιο. Επίσης από το Αίγιο (Βοστίτσα) ακολουθούσε τη διαδρομή, Ζαχλωρού-Τρίκαλα Κορινθίας-Άγ. Νεκτάριος Νεμέας και κατέληγε στο Ναύπλιο.
Πρίν την τελευταία πολιορκία, η Διευθυντική Επιτροπή της Δυτικής Ελλάδος, είχε τακτική ταχυδρομική επικοινωνία διά πεζοδρόμων με την Τριπολιτσά, το Άργος και το Ναύπλιο, η αμοιβή των οποίων αυξανόταν, όσο γινόταν πιο στενή η πολιορκία. Ως τέτοιοι Πεζοδρόμοι, αναφέρονται ο Καλόγηρος Φίνογλους, ο Ντεληγιώργης, ο Καραντζάς, ο Ζήσιμος, ο Αθανάσιος Νεοχωριτόπουλος, ο Κραβαρίτης, ο Κανάτας, ο Γαλάνης, ο Ζαχαρίας, ο Καφαντάρης, ο Κωσταράς, ο Γιαννάκης Χριστοδουλόπουλος κ.ά. Από το Μεσολόγγι κάθε πεζοδρόμος, εκτός από την τροφή του δρόμου, μέχρι πέντε ημερών το λιγότερο, ήταν φορτωμένος και με αρκετά γράμματα, καθώς και με άλλα είδη, τα οποία έστελναν οι πολιορκημένοι στους δικούς τους. Πολλές φορές μάλιστα οι Πεζοδρόμοι, συνοδεύονταν από ενόπλους προς ασφάλεια της επισήμου αλληλογραφίας, την οποία μετέφεραν.
Επίσης, ταχυδρομική ανταπόκριση είχαν οι πολιορκημένοι και με τα Επτάνησα, και κυρίως με την Ζάκυνθο και την Κεφαλλονιά.
Η διάρκεια της διαδρομής των διαφόρων ταχυδρόμων του Μεσολογγίου, εξαρτιόνταν κάθε φορά, από τις εκάστοτε παρουσιαζόμενες δυσχέρεις. Επιστολή π.χ. από το Μεσολόγγι προς την Ζάκυνθο, αποσταλείσα την 16 Νοεμβρίου 1825, έφτασε στον προορισμό της την 8 Ιανουαρίου 1826, ενώ άλλες επιστολές έφθαναν στην Ζάκυνθο, εντός δύο ή τριών ημερών.
Η αμοιβή των ταχυδρόμων δεν ήταν καθορισμένη. Αυτή κυμαινόταν αναλόγως των δυσχερειών και κινδύνων, τους οποίους παρουσίαζε κάθε δρομολόγιο.
Τέλος, από κατάστιχο, επιγραφόμενο «Κάσσα-Γενική», το οποίο περιείχε έγγραφα εισπράξεων και δαπανών, από 25 Μαρτίου 1825 έως 2 Απριλίου 1826 και ανήκαν εις τον Γενικό Επιστάτη των στρατοπέδων της Δυτικής Ελλάδος Ιωάννη Δροσίνη, αποκτούμε ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις αμοιβές των ταχυδρόμων.
Βιβλιογραφία:
α. Το ταχυδρομείον κατά την Ελληνικήν Επανάστασιν (1821-1827), του Μ. Κ. Κωνσταντίνη, Αθήναι 1971.
β. Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ).
γ. Χρ.Ευαγγελάτου: «Ιστορία του Μεσολογγίου», Αθήναι, 1959.
δ. Νικ. Κασομούλη: «Ενθυμήματα Στρατιωτικά της Επαναστάσεως των Ελλήνων», Αθήνα, 1939.
ε. Κ. Παπαρρηγόπουλου: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», Αθήναι, 1932.
στ. Κ. Στασινόπουλου: «Το Μεσολόγγι», Αθήναι, 1925.
ζ. Στεφ. Τσίντζου: «Το Μεσολόγγι Κοιτίς της Ελευθερίας», Αθήνα, 1936
η. Σπυρίδωνος Τρικούπη: «Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως», Αθήναι, 1888.
