Τα φιλόξενα πηγάδια διατηρούν έντονο το παραδοσιακό, αλλά και το φολκορικό στοιχείο της ζωής των χωρικών…
Η Μάνινα Βλυζιανών ή Βλυζιανίτικα Πηγάδια ανήκουν στο δήμο Ξηρομέρου και κατοικούνται από περίπου 280 κατοίκους που έχουν βαθιές ρίζες κυρίως από την Ήπειρο. Πρόκειται για Ηπειρώτες νομάδες από το Ματσούκι Ιωαννίνων και τα Τζουμέρκα καθώς και μερικούς Ευρυτάνες.
Εξαιτίας του παραδοσιακού νομαδοκτηνοτροφικού τρόπου διαβίωσης, της σχέσης τους με τα ηπειρώτικα έθιμα και την ηπειρώτικη μουσική, της διατήρησης αρχαίων ελληνικών γλωσσολογικών τύπων, της σημερινής τους γεωγραφικής εντόπισης προέρχονται από τη ραχοκοκαλιά της Πίνδου με περιόδους μετακίνησής τους στην Αλβανία (Αρβανιτόβλαχοι) και νότια Ήπειρο και τη Δυτική Μακεδονία.
Φαίνεται δηλαδή ότι μετά την επιδρομή των Σλάβων τον 6ο αιώνα αποτραβιούνται στα βουνά υιοθετούν το νομαδικό τρόπο ζωής των κτηνοτρόφων σκηνιτών, δεν αναμειγνύονται με άλλες ομάδες και ίσως αυτό να είναι και η αιτία που δεν αναπτύσσουν το εμπόριο, τις τέχνες και τα γράμματα και θεωρούνται σύμφωνα με τον Αραβαντινό από τους άλλους Αρμάνους και Έλληνες απρόσιτοι και άγριοι.
Αυτά, όμως, ανήκουν στην ιστορία των προγονικών μετακινήσεων, διότι την σήμερον ημέρα οι κάτοικοι των Πηγαδιών ασχολούνται με την γεωργία, την κτηνοτροφία, την χοιροτροφία και διαθέτουν εξελιγμένες υποδομές, αλλά και μια αρκετά αναπτυγμένη τοπική οικονομία.
Συν τοις άλλοις, αν κάτι προσδίδει μια μαγική πινελιά στα Πηγάδια αυτό είναι το βελανιδοδάσος Ξηρομέρου που φημίζεται παγκοσμίως για την ιδιαίτερη χλωρίδα και την πανίδα. Δηλδή, τον φυσικό πλούτο που κρύβεται μέσα στα μονοπάτια του δάσους.
Για το βελανιδοδάσος Ξηρομέρου πληροφορίες θα βρείτε πατώντας στην εικόνα…
Εκτός αυτού, το όμορφο χωριουδάκι του Ξηρομέρου διαθέτει και ένα θρησκευτικό μνημείο, τον Αγιο Νικόλαο, όπου χτίστηκε το 1872 και λειτουργείται την 6η Δεκεμβρίου. Δίπλα στον ιερό ναό σώζονται ερείπια από Κούλια (οχυρωματικές κατοικίες) που ανήκαν στο αρχοντικό κάποιου Τούρκου τσιφλικά, επί Τουρκοκρατίας του οποίου το όνομα δεν διασώζεται αν και θα πρέπει να είναι σύγχρονος του Ισμαήλ Αγά από την κούλια της Παλαιομάνινας και του Γιακούπ Αγά της Πενταλόφου (τότε Ποδολοβίτσα).
Στα Πηγάδια αναφέρεται ότι ο Καραϊσκάκης είχε συμπλοκή με Τούρκους με θετική έκβαση για τους Έλληνες.
Σήμερα, αν τα Πηγάδια φημίζονται για κάτι, αυτό είναι το παραδοσιακό τυρί από το φρέσκο γάλα των κτηνοτρόφων, οι παραδοσιακές φορεσιές και βελονιές των γιαγιάδων ή γκλίτσες των βοσκών και η φολκλόρ ζωή των χωρικών που βασίζεται στη λιτή ποιμενική ζωή όπου έντονο στοιχείο της είναι η δημοτική παραπονιάρα μουσική.
Η μουσική και τα πανηγύρια στα Πηγάδια είναι το ορόσημο για κάθε επισκέπτη από την γύρω περιοχή, αφού ο Σύλλογος Πηγαδιών Ξηρομέρου «Η Μάνινα» φροντίζει να φιλοξενεί χιλιάδες κόσμο όπου του προσφέρει δωρεάν μεζές, πίτες σε συνδυασμό με παραδοσιακού χορούς και μια μικρή αναβίωση του Ηπειρώτικου και του Ξηρομερίτικου ταμπεραμέντου…
