Loading...

Τα πυρπολικά κατά την Επανάσταση του 1821


Μοιραστείτε το άρθρο...

Η δράση των πυρπολικών κατά την Επανάσταση του 1821 ήταν ιδιαιτέρως σημαντική και πασίγνωστη. Στόχος τους άρθρου είναι να πραγματοποιήσουμε μία αναφορά στον τρόπο κατασκευής και χρήσης των πλοίων, καθώς επίσης και μία αναδρομή από την εμφάνισή τους.

Γράφει ο Ιωάννης Κατσαβός
Αξιωματικός ΠΝ-Συγγραφέας-Ερευνητής της Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας

            Για πρώτη φορά η χρήση πυρπολικού αναφέρεται στην ιστορία από τον Θουκυδίδη, κατά τη Σικελιανή εκστρατεία των Αθηναίων. Ομοίως, η δεύτερη χρήση πυρπολικού αναφέρεται στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου και ειδικότερα στην πολιορκία της Τύρου το 332 π.Χ.. Πάντως και στην βυζαντινή ιστορία κάνουν την εμφάνισή τους τα πυρπολικά. Το 904 μ.Χ. ο Λέων ο Τριπολίτης τα χρησιμοποίησε όταν οι υπό την ηγεσία του Άραβες προσέλαβαν τη Θεσσαλονίκη. Τρείς αιώνες αργότερα, το 1203, όταν οι Λατίνοι πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη, οι Βυζαντινοί προσπάθησαν να κάψουν τον ενετικό στόλο, χρησιμοποιώντας 17 παλιά πλοία. Επίσης και στη δυτική Ευρώπη τα πυρπολικά διαδραμάτισαν αποφασιστικό ρόλο στους πολέμους μεταξύ Άγγλων, Ισπανών, Ολλανδών και Γάλλων, κατά τους 16ο, 17ο και 18ο αιώνες. Άλλωστε, είναι χαρακτηριστική η επιτυχημένη χρήση πυρπολικών το 1588 από τους υπερασπιστές της Αμβέρσας κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της από τον πρίγκιπα της Πάρμας.

            Η πιο γνωστή, όμως, και πιο επιτυχημένη επίθεση πυρπολικών, έγινε κατά τον Ρωσοτουρκικό Πόλεμο του 1768 -1774. Συγκεκριμένα, στις 5 Ιουλίου 1770, οι δύο αντίπαλοι στόλοι, συγκρούστηκαν στον απέναντι από τη Χίο κόλπο του Τσεσμέ, όπου είχε καταφύγει και αγκυροβολήσει διωκόμενος ο τουρκικός στόλος. Η μάχη ήταν άγρια και η καταστροφή του τουρκικού στόλου ήταν ολοκληρωτική. Μετά την επιτυχία αυτή πυρπολικά χρησιμοποιήθηκαν και πάλι το 1809 από τους Βρετανούς στην επίθεσή τους εναντίον του γαλλικού στόλου.

            Παρόλα αυτά, στην μεγάλη τους ακμή τα μπουρλότα έφθασαν στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Και αυτό συνέβη διότι οι εξεγερμένοι δεν μπορούσαν με τα ελαφρά τους σκάφη να αντιμετωπίσουν σε κανονικές ναυμαχίες τους οθωμανικούς κολοσσούς. Άλλωστε, το Οθωμανικό Ναυτικό ήταν μία μεγάλη δύναμη, που στην δύναμή του περιελάμβανε και τον αλγερινό και τον αιγυπτιακό στόλο.

            Απέναντι στις κολοσσιαίες αυτές δυνάμεις οι Έλληνες παρέταξαν έναν μεγάλο αριθμό ελαφρών εμπορικών σκαφών τα οποία για τις ανάγκες του Αγώνα μετέτρεψαν σε πολεμικά. Ωστόσο, συγκρίνοντας τις αντίπαλες δυνάμεις γίνεται αμέσως αντιληπτό ότι τα ελαφρά ελληνικά πλοία δεν μπορούσαν να αντιπαραταχθούν στα οθωμανικά σε μία κλασικού τύπου ναυμαχία ιστιοφόρων. Έτσι, η πραγματικότητα αυτή έγινε απόλυτα αντιληπτή από τους Έλληνες και έγινε φανερό ότι θα έπρεπε να βρεθεί πολεμικό μέσο με το οποίο θα μπορούσαν οι Έλληνες να προσβάλουν με επιτυχία τα ισχυρά τουρκικά πλοία. Και βεβαίως, αυτό το μέσο δε θα μπορούσε να είναι άλλο από το πυρπολικό.

            Διίστανται, πάντως, οι γνώμες ως προς το ποιος συνέλαβε για πρώτη φορά και έκανε πράξη την κατασκευή αυτού του όπλου. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι το θέμα πρωτοσυζητήθηκε στη Βουλή των Ψαρών τον Μάιο του 1821. Σύμφωνα με άλλες απόψεις, την έμπνευση για την κατασκευή των πυρπολικών είχε ο Υδραίος ναύαρχος Γιακουμάκης Τομπάζης. Ωστόσο, αν παρακολουθήσουμε με προσοχή την αλληλουχία των γεγονότων, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η ιδέα των πυρπολικών ήταν διαδεδομένη μεταξύ των ναυτικών κατά την έναρξη του Αγώνα. Μάλιστα, τρείς ήταν οι μεγάλες καινοτομίες που επέβαλαν οι εξεγερμένοι Έλληνες στη δημιουργία και στη χρήση των πυρπολικών. Η κατασκευή τους έγινε συστηματικότερη και περισσότερο αποτελεσματική, εξεστράτευαν μαζί με τον υπόλοιπο στόλο και την κατάλληλη στιγμή εξαπέλυαν την επίθεσή τους και το σημαντικότερο, είχαν πλήρωμα το οποίο τα οδηγούσε στον στόχο και το εγκατέλειπε την τελευταία στιγμή αφού πρώτα τους είχε βάλει φωτιά.

            Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι η αγορά ενός πλοίου και η μετασκευή του σε πυρπολικό ήταν μία πολυδάπανη επιχείρηση. Η αξία ενός από τα σκάφη που συνήθως αγοράζονταν για το σκοπό αυτό, κυμαινόταν από 30.000 έως 40.000 γρόσια. Πάντως, το πλοίο που επιλεγόταν να μετατραπεί σε πυρπολικό, έπρεπε να διαθέτει υπόφραγμα, στο οποίο κατασκευάζονταν οι εστίες της φωτιάς και οι εστίες της μπαρούτης. Στη συνέχεια ανοίγονταν οι λεγόμενοι ρούμποι, τετράγωνες δηλαδή οπές με μήκος πλευράς δύο περίπου γαλλικών ποδιών. Το σύστημα των ρούμπων και των εστιών της πυρίτιδας, λειτουργούσε σαν πρωτόγονος όλμος. Όταν η φωτιά έφθανε στο μπαρούτι των βαρελιών οι εμπρηστικές σφαίρες εκτινάσσονταν και έπεφταν στο εχθρικό πλοίο, συμβάλλοντας έτσι στην ανάφλεξή του.

            Παράλληλα, όμως, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η χρήση των πυρπολικών, εκτός των απωλειών που επέφερε στον τουρκικό στόλο, συνέτεινε και στην πτώση του ηθικού των πληρωμάτων του αλλά και στη συνεχή ταλαιπωρία αυτών και των σκαφών τους, καθώς απαιτείτο συνεχής κίνηση, ειδική τη νύκτα, για να αποφευχθεί η επίθεσή τους εναντίον αγκυροβολημένων πλοίων οπότε οι πιθανότητες επιτυχίας ήταν πολύ αυξημένες. Οι επιθέσεις εκδηλώνονταν εναντίον είτε αγκυροβολημένων είτε πλεόντων σκαφών και συνήθως από την προσήνεμη πλευρά. Ειδικότερα, ο κυβερνήτης του πυρπολικού επεδίωκε να προσκολλήσει το πλοίο του στην προσήνεμη πλευρά του αντιπάλου, ώστε να μεταδοθεί η φωτιά ευκολότερα και γρηγορότερα σε αυτόν. Η μεγαλύτερη επιτυχία ήταν όταν ο πρόβολος του μπουρλότου εισχωρούσε σε κάποια από τις κανονοθυρίδες του εχθρού, γεγονός που καθιστούσε αδύνατο τον αποχωρισμό των δύο σκαφών.

CREATOR: gd-jpeg v1.0 (using IJG JPEG v62), quality = 70

            Οι πυρπολικές επιθέσεις κατά την Επανάσταση του 1821 έχουν υπολογιστεί σε 59, από τις οποίες 39 πέτυχαν, 19 απέτυχαν και μία αμφισβητείται, με πιο γνωστή την ανατίναξη της ναυαρχίδας του Καρά Αλή από τον Κανάρη, στο στενό μεταξύ Χίου και Μικράς Ασίας. Μάλιστα, ο βαθμός επιτυχίας ήταν μεγαλύτερος εναντίον των Τούρκων απ ότι εναντίον των Αιγυπτίων οι οποίοι, έχοντας καλύτερα οργανωμένο στόλο, αντιδρούσαν αποτελεσματικότερα. Ακόμη, τα πληρώματα των μπουρλότων αποτελούνταν από εθελοντές. Στα αρχεία της Επιτροπής του Αγώνα είναι γραμμένοι 487 καπετάνιοι και ναύτες που συμμετείχαν στις παράτολμες εκείνες επιθέσεις. Επί παραδείγματι, οι Ψαριανοί, Κωνσταντίνος Κανάρης και Δημήτριος Παπανικολής, οι Υδραίοι Ιωάννης Ματρώζος και Ανδρέας Πιπίνος και οι Σπετσιώτες Λέκκας Ματρώζος και Λάζαρος Μουσούς και άλλοι.

            Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1826 ο κυβερνήτης του ατμοκίνητου «Καρτερία», Βρετανός φιλέλληνας Φρανκ Άστιγξ, σκέφθηκε να συνδυάσει το εξαιρετικό πυροβολικό του πλοίου αυτού και τη δυνατότητά του να πλέει κόντρα στον άνεμο, με τη χρήση νέου τύπου πυρπολικού, του «εκρηκτικού». Όμως, ο πραγματικός αυτός φιλέλληνας δεν μπόρεσε να συνεχίσει τις προσπάθειες του, διότι πέθανε τον Μάιο του 1828 από γάγραινα, έπειτα από τον τραυματισμό του στο χέρι κατά την προσπάθεια κατάληψης του Αιτωλικού. Επίσης, ένας άλλος Βρετανός, ο Τόμας Κόχραν, στον οποίο οι επαναστάτες ανέθεσαν από τα τέλη του 1826 την αρχηγία των ναυτικών τους δυνάμεων, αποφάσισε, πιθανότατα έπειτα από εισήγηση του Άστιγγα, να προχωρήσει στην κατασκευή των εκρηκτικών πυρπολικών με άδοξο όμως αποτέλεσμα.

            Παρά ταύτα και οι Τούρκοι και στη συνέχεια οι Αιγύπτιοι, δημιούργησαν λίγα πυρπολικά στην προσπάθειά τους να βρούν αντίδοτο στη θαλάσσια κυριαρχία των Ελλήνων. Την κατασκευή τους ανέλαβαν Ευρωπαίοι πυροτεχνουργοί. Έτσι, στις 21 Νοεμβρίου 1825, κατά την πολιορκία του Μεσολογγίου, τουρκικό μπουρλότο επετέθη στην ναυαρχίδα «Αθηνά» του Σαχτούρη, χωρίς καμία επιτυχία.Επίσης, ο Γεώργιος Πολίτης,το 1826 στο Μεσολόγγι πυρπόλησε μια εχθρική κορβέτα.

            Αυτή, εν πολλοίς, είναι η ιστορία των σκαφών στα οποία κυρίως οφείλεται η θαλασσοκρατία των Ελλήνων επί μεγάλο χρονικό διάστημα της Επανάστασης και ιδιαιτέρως στα κρίσιμα αρχικά της στάδια.


Βασική Βιβλιογραφία:

  • Παύλος Δρανδάκης, Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια.
  • Κ. Α. Αλεξανδρής, αντιπλοίαρχος ΠΝ, Αι Ναυτικαί Επιχειρήσεις του υπέρ Ανεξαρτησίας αγώνος 1821 — 29, έκδοση «Ν. Επιθεωρήσεως» 1930 (ανατύπωση).
  • Μάριος Σίμψας, αρχιπλοίαρχος ΠΝ: Το Ναυτικό στην ιστορία των Ελλήνων, έκδοση ΓΕΝ, 1982.
  • Δημήτριος Γρ. Σπανός, Ψαριανοί Αγωνισταί, Αθήναι 1976.
  • Ανάργυρος Φαγκρίδας, «Η δημιουργία του Ελληνικού Επαναστατικού Στόλου του 1821», ΣΙ, τεύχ. 39, Νοέμβριος 1999.
  • Μιχαήλ Δ. Γιακουμάκης, «Τύποι Ελληνικών πλοίων κατά τον αγώνα της Ανεξαρτησίας», Ναυτική Επιθεώρηση, τεύχ. 480, Μάρτιος — Απρίλιος 1993.
  • Κωνσταντίνος Νικόδημος, Υπόμνημα περί κατασκευής πυρπολικών, έκδοση της Ναυτικής Επιθεώρησης, Αθήνα 1989.







Μοιραστείτε το άρθρο...
Ετικέτες: # #

Newsroom

Σκοπός μας είναι η προβολή και ανάδειξη της ιστορικής κληρονομιάς, του περιβαλλοντικού πλούτου καθώς και της πολιτιστικής και πολιτισμικής παράδοσής μας. Στόχος μας είναι η ενημέρωση των επισκεπτών και η έμπρακτη συμβολή ούτως ώστε ο νομός Αιτωλοακαρνανίας να γίνει ένας δημοφιλής τουριστικός προορισμός.
iAitoloakarnania.gr

Φανταστικά τοπία, σπουδαία ιστορία, υπέροχοι άνθρωποι!