Παρουσιάζουν μιαν άλλη κοινωνική και κατ` επέκταση ταξική διαστρωμάτωση, άλλο κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικό μοντέλο, μια διαφορετική δημοκρατία από αυτή της τού «ενός ανδρός αρχής» της Αθηναϊκής Δημοκρατίας του Περικλέους, αλλά…
Του Γιώργου Π. Μπαμπάνη
H αρχιτεκτονική των αρχαίων Ελλήνων προκαλεί θαυμασμό και δέος καθώς διαπιστώνεται ότι πριν από δυόμισι χιλιάδες χρόνια το μυαλό τους ξεχείλιζε από το ωφέλιμο, το χρήσιμο, την ομορφιά και την ευφυΐα. Διότι, πέρα από τη μέριμνα να οικοδομήσουν ισχυρά και επιβλητικά οχυρά για την προστασία τους επένδυαν χρόνο και για το… κάλλος, για το κύρος, για τη δύναμη! Δηλαδή, μιμούνταν, τηρουμένων των αναλογιών, τον ηγέτη της Αθηναϊκής Δημοκρατίας Περικλή , ο οποίος έλεγε, ως καλός προφήτης, ότι η ωφέλεια που θα προκύψει από τα περίφημα κτίσματά του στην Αθήνα (Παρθενώνας κλπ), δεν θα είναι μόνο υπέρ των Αθηναίων, αλλά υπέρ πάντων των Ελλήνων. Ο Περικλής έλεγε ότι «δόξα αίδιος», δηλαδή αιώνια, θα προκύψει από τα οικοδομήματα αυτά για την πόλη των Αθηνών, αλλά, δυστυχώς, δεν προφήτευσε ότι για τις άλλες, τις περισσότερες περιοχές της χώρας και, φυσικά, της Ακαρνανίας, της Παλαιομάνινας, αντί «δόξας αϊδίου» έχει προκύψει … κρατική … αηδία!
Τα οικοδομήματα που έχτισαν συναντώνται σε όλο το εύρος της χώρας, (ηπειρωτικής και νησιωτικής), αλλά και σχεδόν όλου του κόσμου!!! ( σε αποικίες τους στην Ανατολή και τη Δύση, Ιταλία) Ιταλία. Ναοί, θέατρα, αγορές, μνημεία και πολλά άλλα κτίρια που εντυπωσιάζουν και αφήνουν μία αίσθηση δέους στους επισκέπτες. Αυτό το δέος προκαλεί η Πόρτα της Νάξου, η Μεγάλη Πύλη των Λεόντων στις Μυκήνες και αντίστοιχα μνημεία σε άλλες περιοχές στη χώρα μας, ενώ στον νομό οι μοναδικές στο είδος τοξωτές πύλες, δίνουν την εντύπωση ότι αποτελούν… όνειδος και θέλουμε, για τον λόγο αυτό, να τις … εξαφανίσουμε!!! Κοιτάξτε τις εικόνες που παρουσιάζουν αυτές τις πύλες των τειχών των αρχαίων πόλεων στην περιοχή μας. Αντί να είναι σε θέση προβολής για το κοινό, βρίσκονται μακριά και απροσπέλαστες από τα εμπόδια που σωρεύουν η φύση και η αδιαφορία. Έτσι, στερείται η δυνατότητα, η ευκαιρία σε επισκέπτες να τις θαυμάζουν και να νιώθουν υπερήφανοι για την πολιτιστική μας κληρονομιά! Και η κοροϊδία είναι ότι λένε ότι δεν υπάρχουν λεφτά, υπάρχει οικονομική κρίση, αλλά την ίδια στιγμή εγκρίνονται προγράμματα ανάπτυξης υποδομών για τον πολιτισμό επιλεκτικά για μερικές μόνο περιοχές ή δραστηριότητες ή για παροχές προς πάντα αιτούντα!
Σε πείσμα αυτής της αδιαφορίας και κοροϊδίας, στο σημερινό αφιέρωμα θα παρουσιάσουμε τις τοξωτές πύλες της περιοχής μας, οι οποίες φωνασκούν από τα βάθη των αιώνων για άμεση αποκατάσταση και αναστήλωση, αλλά… φωνή βοώντος εν τη (πραγματική) ερήμω! Πρόκειται για επιβλητικές κατασκευές που υπάρχουν κυρίως στην Ακαρνανία! Είναι η επιβλητική Κεντρική Πύλη ή “Αυλόπορτα” των τειχών της αρχαίας πόλης στην Παλαιομάνινα, η Αυλόπορτα των τειχών της αρχαίας πόλης Στράτου και των Οινιαδών. Επίσης, είναι η Ιερή Πύλη στην Κεχροπούλα / Πάλαιρο που καλύπτει ημικυκλικό τόξο με κλειδί και στην αρχαία Λιμναία, μία εκ των οποίων είναι σφραγισμένη από πολυγωνικούς λίθους και έχουν προσαρμοστεί με τέτοιον τρόπο που χρειάζεται αρκετή παρατηρητικότητα για να διακριθεί.
Καθηγητής Ezio De Felice: Στην Παλαιομάνινα το πρώτο δείγμα τοξωτής πύλης στην ιστορία της αρχιτεκτονικής!!!
Ο αυστηρός εραστής του σχεδίου και των γραμμών αρχιτέκτων έχει και έντονες πολιτιστικές και όχι μόνο ευαισθησίες, όπως ο αρχιτέκτονας Φώτης Κατσαρός από τη Γουριώτισσα. Άκουσε για τις τοξωτές πύλες της Ακαρνανίας ως δευτεροετής φοιτητής τότε στη σχολή του στην Ιταλία και ιδιαίτερα για την Κεντρική, τη Μεγάλη Πύλη των τειχών της αρχαίας πόλης της Παλαιομάνινας, την «Αυλόπορτα» ή «Πόρτα» που βρίσκεται στη δεξιά όχθη του Αχελώου ποταμού. Και η έκπληξη: ο καθηγητής του γνώριζε τα πάντα για την πύλη αυτή! Τότε, ο καθηγητής του στη Σχολή Αρχιτεκτονικής στη Νεάπολη τη χαρακτήρισε «ως πρώτο παράδειγμα τοξωτής πόρτας στην ιστορία της αρχιτεκτονικής». Σημειώνω ότι, όπως θα αναφέρω πιο κάτω, ο Άγγλος τοπογράφος και νομισματολόγος Γουλιέλμος Μαρτίνος Ληκ (William Martin Leake, ο οποίος επισκέφθηκε την Παλαιομάνινα το 1805 έγραψε με θαυμασμό: «Δεν έχω δει αλλού κάποιο παρόμοιο δείγμα αμυντικών έργων…».
Κι όμως, και το επιβλητικό αυτό μνημείο της αρχαιότητας ήταν έτοιμο να καταρρεύσει. Ύστερα από παρέμβαση της Εταιρείας Φίλων των Μνημείων της Παλαιομάνινας για την αποτροπή της κατάρρευσης της «Αυλόπορτας» επεσκέφθη το 1997 το χωριό ο τότε προϊστάμενος της ΣΤ΄ Εφορείας Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και στη συνέχεια επίτιμος γενικός διευθυντής του υπουργείου Πολιτισμού (και ένθερμος φίλος της Παλαιομάνινας) Λάζαρος Κολώνας για το σκοπό αυτό. Πήγε, λοιπόν, στην «Αυλόπορτα» (φωτογραφία), όπου διαπίστωσε ιδίοις όμμασι τον κίνδυνο κατάρρευσης και αμέσως έδωσε εντολή για τοποθέτησή της σε «ξύλινο νάρθηκα», ο οποίος παραμένει μέχρι σήμερα. Στόχος είναι τώρα να φύγει ο «νάρθηκας» με τον προγραμματισμό του έργου μόνιμης στήριξης του μεγάλου αυτού μνημείου της αρχαιότητας στο χωριό. Η αποκατάσταση της κεντρικής παραποτάμιας πύλης της τειχισμένης πόλης, με παράλληλη αφαίρεση του ξύλινου προστατευτικού συμπλέγματος που αλλοιώνει την μορφή της, είναι αναγκαία για την προστασία του μνημείου αυτού, αλλά και για την ανάδειξή της, δεδομένου ότι αποτελεί πρότυπο πύλης για τις ακαρνανικές οχυρώσεις. Το κόστος της αποκατάστασης της «Αυλόπορτας εκτιμάτο πριν από μερικά χρόνια από τον κ. Λαμπρινουδάκη ότι ανέρχεται σε 150.000 ευρώ με προσδοκίες ότι θα καλυπτόταν από χορηγίες μεγάλων ιδρυμάτων – χορηγών, αλλά φεύ!
Η περιγραφή από τον Φώτη Κατσαρό
Το κείμενο του Φώτη Κατσαρού έχει ως εξής:
“Στο δεύτερο έτος της Αρχιτεκτονικής (Νεάπολη – Ιταλία), ο Ezio De Felice, καθηγητής της Ιστορίας της τέχνης, μού έκανε την εξής ερώτηση: «Μια και είσαι Ακαρνάνας μπορείς να μου πεις πού υπάρχει το πρώτο παράδειγμα τοξωτής πόρτας στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής; Απάντηση: σιωπή!. Μού είπε ότι το πρώτο παράδειγμα το έχουμε από την αρχαία πόλη της Παλαιομάνινας . Πρόκειται, τόνισε, για την πύλη των τειχών που βγαίνει στον ποταμό Αχελώο ποταμό.
Από εκείνη τη στιγμή με απασχολούσε η τοξωτή πύλη ή «Αυλόπορτα», όπως τη λένε οι αρχαιολόγοι και οι περιηγητές ή «Πόρτα», όπως τη λένε οι ντόπιοι, των τειχών της αρχαίας πόλεως στην Παλαιομάνινα. Εκείνο που μού κέντρισε το ενδιαφέρον ήταν η τοξωτή κατασκευή της. Διερωτήθηκα: Γιατί τοξωτή και όχι τριλιθική;
Άρχισα να αναζητώ μία εξήγηση. Από μικρός, βέβαια, έβλεπα τις τοξωτές πύλες σε περιβόλους τειχών αρχαίων πόλεων στην Ακαρνανία, αλλά δεν είχα δώσει καμία σημασία. Στα διάφορα βιβλία και περιοδικά ναι μεν έβρισκα κάτι σχετικό, αλλά αναφερόταν μόνο στην τοξωτή τους μορφή. Στο γιατί την κατασκεύασαν τοξωτή καμία αναφορά δε γινόταν. Με απασχολούσε πολύ το θέμα αλλά δεν έβρισκα λύση. Μια μέρα που ήμουνα στο γραφείο της «Ιστορικής και Αρχαιολογικής Εταιρείας Αγρινίου», έπεσε το μάτι μου σε ένα σχέδιο αναπαράστασης του ναού τού Στρατίου Διός από τον αρχιτέκτονα και αρχαιολόγο Αναστάσιο Ορλάνδο. H κολώνα ήταν όπως στις γνωστές αναπαραστάσεις. Μού φάνηκε ιδιαίτερα παράξενη. Γι΄ αυτό και ρώτησα τον Γιάννη τον Νεραντζή, πτυχιούχο τού Ιστορικού – Αρχαιολογικού Τμήματος Πανεπιστημίου Αθηνών:
-«Γιατί Γιάννη δε συνέχισαν τις ραβδώσεις στους κίονες μέχρι κάτω, αλλά διακόπτονται κάτω από τον εχίνο και συνεχίζουν σε επαφή με τη βάση;».
– «Έτσι τους άρεσε», μού απάντησε.
Με την απάντηση του αρχαιολόγου διαπίστωσα αμέσως μία σχέση μεταξύ πόρτας και κολώνας κι έτσι άρχισα να ξετυλίγω το κουβάρι.
Στις Μυκήνες παρατήρησα ότι η «Πύλη των Λεόντων» είναι όμοια με την είσοδο τού ‘‘Τάφου τού Αγαμέμνονα’’. Η διαφορά έγκειται στο περιεχόμενο της τριγωνική τους μορφής. Στον τάφο λείπουν τα λιοντάρια, λείπει δηλαδή η συμβολική εξουσιαστική προβολή. Και επειδή ήταν και είναι σημαντική, η απώλειά της αποτυπώνεται με τον καλύτερο τρόπο στο κενό τού τριγώνου.
Αν αυτές οι σκέψεις είναι σωστές, τότε ο τρόπος που ζούμε, προσδιορίζει και τον τρόπο που κτίζουμε, κάνουμε τα οχυρά μας. Από τους ουρανοξύστες μέχρι και το ασήμαντο σπίτι στο χωριό μου, το σύστημα είναι τριλιθικό, διότι ζούμε σε Αυτοκρατορικού τύπου Δημοκρατίες.
Η κολώνα του ναού τού Παρθενώνα έχει ραβδώσεις από πάνω μέχρι και κάτω. Μεταφέρει το βάρος της εξουσίας με κομψό τρόπο. Στον Στράτιο Δία οι ραβδώσεις σταματάνε στην αρχή τού κίονα και συνεχίζουν στην έδρασή του, αφήνοντας το μπούστο ακατέργαστο.
Φαίνεται ότι το ‘‘Κοινόν των Ακαρνάνων’’ (Ακαρνανική Συμπολιτεία) είχε άλλη κοινωνική και κατ` επέκταση ταξική διαστρωμάτωση, άλλο κοινωνικό-πολιτικό-οικονομικό μοντέλο, μια διαφορετική δημοκρατία από αυτή της τού «ενός ανδρός αρχής» της Αθηναϊκής Δημοκρατίας του Περικλέους! Και οι τοξωτές πύλες των τειχών στην Ακαρνανία το επιβεβαιώνουν. Μήπως δε μπορούσαν να βάλουν ένα λιθάρι από πάνω;
Μπορούσαν και ήταν και πιο εύκολο. Γιατί δεν το έκαναν; Δεν το έκαναν, διότι σκέφτονταν και ζούσαν διαφορετικά από τις άλλες πόλεις-κράτη. Είχαν διαφορετική κοινωνική δομή που την αποτύπωσαν και στα έργα τους: Οι Ακαρνάνες αντί ένα, έβαλαν δύο λιθάρια και τα ‘‘έφαγαν’’ με το καλέμι. Κόπιασαν, αλλά με αυτόν τον τρόπο ξαλάφρωναν το βάρος προς τα κάτω, όπως στα λιθάρια έτσι και στους ανθρώπους.
Η εξουσία που προδίδεται στις κολώνες τού Στρατίου Διός και στις Πύλες, ήταν πραγματικά κομψή. Δεν είναι τυχαίο που οι Ρωμαίοι πήραν το ακαρνανικό τόξο και θριάμβευσαν μαζί του, στη συνέχεια και οι χριστιανοί. Γι’ αυτό ίσως τα τόξα να αρέσουν, επειδή είναι καθαρά ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΑ. Είναι μία εξήγηση και ήθελα να τη στείλω στον καθηγητή μου στην Νεάπολη, άργησα όμως πολύ, δε μπόρεσα να κάνω γρηγορότερα.
Η αναζήτησή μου για τις πύλες συνετέλεσε στο να στρέψω το βλέμμα μου προς τα πίσω, να μπω στο σπίτι μου, στην εκκλησία τού χωριού μου, να ξαναδώ τις μεγάλες πόρτες των τειχών των αρχαἰων πόλεων. Αυτές ήταν το ερέθισμά για την αρχιτεκτονική που θα έκανα στον τόπο μου. Επέστρεψα στον ζωτικό χώρο των παιδικών μου χρόνων. Από εκεί άρχισα και θυμήθηκα το περπάτημά που έκανα, από όταν ήμουν μικρό παιδί μέχρι και σήμερα.
Αυτός ο χώρος, άρχιζε από το σπίτι μου, επεκτείνονταν στη γειτονιά και έφθανε μέχρι την εκκλησία και ιδιαίτερα στο εσωτερικό της. Στις εικόνες μου προστίθενταν η θέα τού κάμπου και οι λόφοι με τις βελανιδιές. Η ακοή ικανοποιούνταν από τους ύμνους του παπά, τους ψαλμούς των ψαλτών και από τα παραδοσιακά τραγούδια..”
Περιγραφή από τον Ληκ
Σημειώνεται ότι στην «Αυλόπορτα» ή «Μεγάλη Πύλη» ή «Λα Πόρτα», όπως τη λένε οι ντόπιοι, που βρίσκεται στη δεξιά όχθη του Αχελώου ποταμού, καταλήγουν τα κυκλώπεια τείχη μήκους 1.700 μέτρων με την ιδιαίτερη τεχνική που ήταν κατασκευασμένα, τα οποία αρχίζουν από την περιοχή της «Καλέας» (Ακρόπολη). Αυτό το επιβλητικό μνημείο της αρχαιότητας είχαν επισκεφθεί στο απώτερο παρελθόν περιηγητές, οι οποίοι εκφράζουν τον θαυμασμό τους και μας δίνουν πολύτιμες πληροφορίες για το χτίσιμό της και το ρόλο της.
Την Παλαιομάνινα, λοιπόν, επεσκέφθησαν, μεταξύ άλλων, το 1805 ο Άγγλος τοπογράφος και νομισματολόγος Γουλιέλμος Μαρτίνος Ληκ (William Martin Leake) και το 1860 o μεγάλος Γάλλος περιηγητής Λέον Εζέ (Leon Heuzeuy). Συγκεκριμένα, για τη Μεγάλη Πύλη ή «Αυλόπορτα ο Ληκ γράφει, μεταξύ πολλών άλλων, τα εξής:
«…Όπως και με τα ερείπια της Στράτου, μια από τις πύλες βρίσκεται πολύ κοντά στον Αχελώο, σε ένα παρακλάδι του ποταμού που διαχωρίζεται από την κυρίως κοίτη. Η πύλη έχει πλάτος 8 ποδών (σημείωση:2,44 μέτρα), αλλά στενεύει όσο πλησιάζει προς την κορυφή. Αποτελείται από δύο αντιδιαμετρικά τοποθετημένους λίθους, τοξωτούς, οι οποίοι δεν εφάπτονται, αλλά καλύπτονται από ένα τετράπλευρο λίθο, μήκους 10 ποδών (3,04 μέτρα), ύψους 3 και 1/4 ποδών (0,99 μέτρα), ενώ το χαμηλότερο σημείο είναι 2 και 1/4 ποδών (0,68 μέτρα)…
Σχεδόν απέναντι από τον πύργο, μια μικρή πύλη οδηγεί στον κεντρικό περιτειχισμένο χώρο της πόλης ή του οχυρού. Η εσωτερική πύλη βρίσκεται σε μια πλαγιά. Οι πέτρινοι λίθοι πάνω από την πύλη προεξέχουν. Ο ένας είναι πάνω από τον άλλο, σαν να σχηματίζουν ανεστραμμένο σκαλοπάτι. Ίσως και να υπάρχει ή να υπήρχε και κάτω σκαλοπάτι επικοινωνίας, το οποίο τώρα να είναι θαμμένο στη γη και στα ερείπια. Οι ντόπιοι ονομάζουν την εξωτερική πύλη “Αυλόπορτα”, γιατί στην πραγματικότητα είναι η είσοδος σε ένα είδος αυλής ή θαλάμου του οχυρού, το οποίο αποτελούσε μια καλή προστασία για την εσωτερική πύλη. Δεν έχω δει αλλού κάποιο παρόμοιο δείγμα αμυντικών έργων…»
Περιγραφή από τον Εζέ
Επίσης, ο Εζέ περιγράφει την «Αυλόπορτα» ως εξής:
«..Στην άκρη της μύτης, που κατεβαίνει προς τον ποταμό, βρίσκεται η μνημειώδης πύλη που οι χωρικοί την ονομάζουν «Αυλόπορτα» και που αναφέρεται ήδη από τον συνταγματάρχη Ληκ σαν ένα από τα πιο εντυπωσιακά μνημεία της Ελλάδος. Αυτή σχηματίζει, μαζί με τα έργα που συνδέονται μαζί της, ένα είδος εισόδου που θα μπορούσε να θεωρηθεί και σαν πέμπτο οχυρωματικό έργο. Αντί να «κοιτάζει» προς την όχθη του Αχελώου, είναι στραμμένη προς το πλάι και «κοιτάζει» προς το νότο. Μια χοντρή και ακανόνιστη ελληνική κατασκευή, με τεράστιους λίθους, βγαίνει προς αυτή την κατεύθυνση. Είναι σαν ένας τεράστιος πύργος, μέσα στον οποίο έχουν ανοίξει ένα πέρασμα πλάτους 2,45 μέτρων και βάθους 11,25 μέτρων. Η πόρτα, ύψους 4,35 μέτρων έχει ένα ημικύκλιο σαν τις μικρές πόρτες του Καραβασαρά (σημείωση: Αμφιλοχία) και του Σωροβιγλίου (σημείωση: Στράτος). Δηλαδή, ο θόλος (τόξο) της φαίνεται μόνο με δύο λίθους που πλησιάζουν και που σχηματίζουν ένα ημικύκλιο. Η διευθέτηση αυτή είναι εύκολο να γίνει, όταν είναι μικρή η κλίμακα. Αλλά ο ταξιδιώτης, που θα βρεθεί ξαφνικά μπροστά σε αυτά τα μνημεία, αφού θα έχει περάσει μέσα από τις βελανιδιές και αναρριχώμενα φυτά, θα εκπλαγεί βλέποντας να στρογγυλεύει πάνω από το κεφάλι του το τόξο μιας μεγάλης πύλης με δύο απλώς λίθους. Παρά τις κολοσσιαίες διαστάσεις των λίθων, που χρησιμοποίησαν, οι εργάτες δεν μπόρεσαν να τις ταιριάξουν: χρειάστηκε, για να κρατηθεί και να ολοκληρωθεί το τόξο, να μπει και ένα πρέκι μήκους τριών μέτρων, το οποίο ακόμα βρίσκεται εκεί. Αναμφίβολα, χρειάζεται στην τοποθέτηση των λίθων και στην ισορροπία μιας σειράς από πέτρες που τοποθετούνται στο χώρο, πολύ περισσότερη επιστήμη και τέχνη απ’ ό,τι σε μια χονδροειδή απομίμηση που καταργεί κάθε κατασκευαστική δυσκολία. Ωστόσο, όταν βλέπουμε το τόξο αυτό που σχηματίζεται από δύο κομμάτια, δεν μπορούμε να μη θαυμάσουμε την, δεν ξέρω και εγώ, δεξιοτεχνία ή την τόλμη, όταν δεν διαθέτεις την τέχνη, που είναι ακριβώς και η τέχνη των πρωτόγονων ή άξεστων λαών. Ο ίδιος ο χονδροειδής χαρακτήρας των υλικών και η αδεξιότητα στην εκτέλεση, οι ακανόνιστες πέτρες, ο κύκλος που είναι άσχημα σχεδιασμένος, προσθέτουν αυτή τη συνολική εντύπωση και ενισχύουν το παράξενο θέαμα.
Κατά τα άλλα, η «Πόρτα» στο Παλαιό-Μάνι, με τα υπόλοιπα έργα που την περιβάλλουν, είναι ίσως λιγότερο παλαιά από τα κυκλώπεια τείχη των οχυρών. Οι Ακαρνάνες, υιοθετώντας τις στρογγυλές αυτές μορφές για τη στρατιωτική τους αρχιτεκτονική, δεν προσέθεσαν πολύ μεγαλύτερη λεπτότητα ή φροντίδα απ’ ό,τι στο παρελθόν: εξακολουθούσαν να έχουν την επιβλητική σταθερότητα, έστω και πιο άγρια και πιο μαζική, των πρώτων χρόνων. Εδώ, όπως και στις πιο μικρές πόρτες του Καραβασαρά, το τόξο, που διακρίνεται μόνο από τα έξω, δεν συνεχίζει στο εσωτερικό της οικοδομής. Το πλατύ πέρασμα, που ακολουθεί την πόρτα, ήταν σκεπασμένο από μια σειρά τεράστιων και ίσων λίθινων τεμαχίων Δύο από αυτά συνεχίζουν και υπάρχουν και σήμερα στη θέση τους. Το δεύτερο είναι μόλις 2,15 μέτρων από το έδαφος, περίπου στο ήμισυ του ύψους του πρώτου: είναι προφανές ότι το πέρασμα κόνταινε απότομα προς το μέσον του.
Όταν έχει περάσει κανείς την πόρτα, βρίσκεται κλεισμένος μέσα σε ένα μικρό οχυρό σε σχήμα ακανόνιστου τετραγώνου, που είναι μάλλον μακρύ, παρά πλατύ. Η μόνη είσοδος από αυτό το είδος της πύλης στο πρώτο οχυρό της πόλης είναι μια μικρή πόρτα πλάτους μόλις 1,40 μέτρων. Καθώς το έδαφος αρχίζει να υψώνεται αρκετά γρήγορα, η πόρτα αυτή υψώνεται και αυτή ακολουθώντας το πάχος του τείχους. Οι τέσσερις ίσοι λίθοι, που την καλύπτουν, σχηματίζουν το καθένα μια μύτη (εξοχή) και είναι βαλμένα σαν τα σκαλοπάτια μιας ανάποδης σκάλας. Ίσως αν έσκαβε κανείς να έβρισκε και στο δάπεδο τέσσερα αντίστοιχα σκαλοπάτια. Να, μια ιδιαίτερα άβολη είσοδος για πόλη: και μόνο με αυτή την ένδειξη μπορεί κανείς να φανταστεί πόσο απλή και πρωτόγονη ήταν η ζωή των κατοίκων. Έτσι, η μεγάλη πόρτα που είχαν κατασκευάσει ήταν απλώς για τα μάτια: δεν μπορούσαν να μπουν στο οχυρό τους ούτε με αμάξια ούτε με τα ζώα, αν κουβαλούσαν πράγματα. Ένας έφιππος ήταν αναγκασμένος να κατέβει στο έδαφος. Όλα θυσιάζονταν για την ασφάλεια του χώρου, που μοιάζει μάλλον να ήταν για να μπορεί να αμυνθεί κανείς παρά για να χρησιμοποιηθεί για την επιβίωσή του. Αναρωτιέται μάλιστα κανείς πώς μπορούσαν, σε μια επείγουσα στιγμή, να βάλουν μέσα τις σοδιές τους, τα κοπάδια τους και τα εργαλεία τους…».
Η «Αυλόπορτα» στη περιοχή της Αρχαίας Στράτου!
H Ν-κεντρική πύλη της πόλης, διαμορφωμένη στον τύπο της ορθογωνικής εξωτερικής αυλής, οδηγούσε -μέσω μιας κύριας οδικής αρτηρίας- στο δυο πλατώματα της αρχαίας αγοράς. Σημαντική είναι και η παραποτάμια πύλη της πόλης με το οριζόντιο υπέρθυρό της. Πάντως, σύγχυση προκαλεί η περιγραφή της πύλης αυτής από τον Πουκεβίλ, καθώς δίνει την εντύπωση ότι άλλη παρουσιάζει κι άλλη … εννοεί! Ο παππούς μου δημοσιογράφος και συγγραφέας Δημήτρης Στεργίου σε παρέμβασή του στην εφημερίδα «Παλαιομάνινα» χαρακτηρίζει ως ιστορικές και γεωγραφικές ανακρίβειες αυτά που αναφέρει ο Γάλλος περιηγητής. Συγκεκριμένα, το άρθρο αυτό έχει ως εξής:
«Ο ανεψιός μου και συγχωριανός μου Παναγιώτης Ζώγας στο βιβλίο του «από τη Μητρόπολη της αρχαίας Ακαρνανίας μέχρι τη Μητρόπολη της Παλαιομάνινας» (Εκδόσεις Ατραπός, 2003, σελίδα 111) επισημαίνει, προφανώς εύστοχα, ότι «ο Γάλλος περιηγητής Πουκεβίλ, ο οποίος επισκέφτηκε την Ακαρνανία κατά έτη 1805 – 1810, δεν αναφέρεται άμεσα στο κάστρο της Παλαιομάνινας, αλλά από την περιγραφή της Αυλόπορτας της Στράτου μπορεί να υποθέσει κανείς ότι συγχέει την περιγραφή του και αναφέρεται στη Στράτο, ενώ περιγράφει την Αυλόπορτα του κάστρου της Παλαιομάνινας»!
Ιδού, λοιπόν, τι γράφει ο Πουκεβίλ στο βιβλίο του «Ταξίδι στην Ελλάδα – Στερεά Ελλάδα – Αττική – Κόρινθος» που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Αφών Τολίδη το 1995 (σελίδα 280):
«Ολόκληρος ο περίβολος του Στράτου, της πρωτεύουσας της Ακαρνανίας, οι πύλες του, οι πύργοι του και τα μακρά τείχη του που καταλήγουν στο ποτάμι, διασώζονται ακόμα στην κορυφή και την πλαγιά της οροσειράς της Αγραϊδας. Εξετάζοντας τη θέση του, πείθεται κανείς για τη σημασία που του αποδίδει ο Τίτιος ο Λίβιος, ο οποίος την κατατάσσει λανθασμένα στις πόλεις της Αιτωλίας. Ήταν η μεγαλύτερη τοποθεσία και η πρωτεύουσα ή πρυτανείο των Ακαρνάνων, το κλειδί της επικοινωνίας μεταξύ των δύο πλευρών του Αχελώου, από τον οποίο απέχει μόλις δέκα στάδια. Αποτελεί, επίσης, το οχυρό του περάσματος που είναι πολυσύχναστο για ένα μεγάλο τμήμα του χρόνου. Στο πρώτο ταξίδι μου, νόμιζα πως η κατασκευή αυτού του φρουρίου (το οποίο ο αναφέρει ο Κορονέλι με το όνομα Alte Muraglie και οι χωρικοί Πόρτα) ήταν καθαρά ελληνικής νοοτροπίας, Μετά διαπίστωσα όμως ότι ένας πύργος του είναι κυκλώπειας κατασκευής κι έχει όλο πολεμίστρες. Δεν το είδα ούτε μπόρεσα να διαπιστώσω αν ο περίβολος είχε κτιστεί, όπως λένε οι ντόπιοι, από τους Τούρκους. Ο Paul Jove, που θα μπορούσε να επιβεβαιώσει κάτι τέτοιο, λέει μόνον ότι Ο Σουλεϊμαν, στον οποίο και αποδίδεται αυτή η αναστήλωση, απέτυχε στην επιχείρησή του ενάντια στην Κέρκυρα και, αφού άφησε το ναύαρχο Μπαρμπαρόσα στο Βουθρωτόν, επέστρεψε μέσω Άρτας, στο πέρασμα του Αχελώου, για να πάει στο Λέπαντο, από όπου αποσύρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, χωρίς να αναφέρεται στα μέρη που θα μπορούσε να έχει ανοικοδομήσει ο Σουλεϊμάν».
Η λοξή τοξωτή πύλη στους αρχαίους Οινιάδες!
Η λοξή τοξωτή πύλη έχει άνοιγμα στην καμάρα της πρόσοψης 3,45μ. και ύψος 3,50μ. Οι παρείες της σε σχέση με τις παρείες του τείχους έχουν λοξή κατεύθυνση για να επιτυγχάνεται η καλύτερη ανακοπή των επιτιθέμενων. Στην εξωτερική της παρειά φέρει ημικυκλικό τόξο κατασκευασμένο από λοξούς σφηνόλιθους, ενώ οι πλευρικές επιφάνειες της εισόδου δημιουργούν διάδρομο μήκους 2,55μ. Στα ανατολικά της βόρειας πλευράς της εισόδου υπάρχει κατακόρυφος τετράγωνος πύργος μήκους 0,50μ. που χρησίμευε για το στερέωμα ξύλινης θύρας.
