Η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί τον εγκυρότερο κοινωνικό θεσμό για το κράτος, το πιο σημαντικό πυλώνα της δημοκρατίας, το άμεσο καταφύγιο του κάθε πολίτη, που συνδυάζει την αιρετή εξουσία με την εκτελεστική, για θέματα που αφορούν την καθημερινότητα και την αποτελεσματική διαχείριση των προβλημάτων του εκάστοτε τόπου.
Γράφει ο Θανάσης Μπίκας
Δημοσιογράφος
Μέλος της Ένωσης Ευρωπαίων Δημοσιογράφων
Σε ένα υπερσυγκεντρωτικό κράτος, η αποκεντρωμένη διοίκηση μπορεί αποτελεσματικότερα να εφαρμόσει, να παρακολουθήσει και να ελέγξει την εκτελεστικότητα των αποφάσεων του κράτους, ενώ η Περιφέρεια και ο Δήμος εκπονούν μελέτες, αξιοποιούν χρηματοδοτικά εργαλεία κι εκτελούν κρίσιμες παρεμβάσεις προς όφελος των πολιτών.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση, οι Δήμοι, τα τελευταία χρόνια σηκώνουν ένα πολύ μεγάλο βάρος, δυσανάλογα μεγάλο, με πολλές αρμοδιότητες και λίγους -εξαιτίας περικοπών- θεσμοθετημένους πόρους. Παρά τα προβλήματα, όμως, εξακολουθεί να αποτελεί ένα καταφύγιο Δημοκρατίας, συνεργασίας και συνευθύνης. Ευθύνη όλων μας, ως πολίτες, είναι να έχουμε ενεργό ρόλο σε αυτή την κρίσιμη και παραγωγική διαδικασία, που καθορίζει την καθημερινότητά μας, το σήμερα και το αύριο, το παρόν και το μέλλον το δικό μας και των παιδιών μας.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι χώρος ευθύνης, σκληρής δουλείας, ευθύνης, δημιουργικής προσφοράς και καλείται να ανοίξει δρόμους κοινωνίας, ανάπτυξης, πολιτισμού και οικονομίας. Με υπευθυνότητα, νοικοκυρεμένη διοίκηση και έμφαση στη καινοτομία, σήμερα δημιουργούνται οι κατάλληλες συνθήκες για την ανάπτυξη ενός τόπου. Χωρίς τον γραφειοκρατικό εφιάλτη, δίχως κρούσματα διαφθοράς και ματαιόδοξους σωτήρες που απομυζούν κρατικούς πόρους. Με εποικοδομητικό διάλογο και αποτελεσματική συνέργεια.
Ο κυρίαρχος στόχος που θα πρέπει να σχεδιαστεί για το παρόν και το μέλλον και θα δώσει την προστιθέμενη αξία στην τοπική αυτοδιοίκηση είναι η επίτευξη ενός περιφερειακού κράτους, το οποίο θα περιλαμβάνει την εσωτερική ενσωμάτωση, η οποία θα είναι προϋπόθεση της περιφερειακής ανάπτυξης για μια προοδευτική και βιώσιμη παραγωγική ανασυγκρότηση. Με οδικό χάρτη ένα μακρόπνοο χωροταξικό και αναπτυξιακό πρόγραμμα σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, στα πλαίσια μιας νέας αστικής ανάπλασης με σεβασμό στο περιβάλλον, η οποία θα συμβάλλει στην αύξηση της απασχόλησης προς όφελος των πολιτών. Οι νέες μεταρρυθμίσεις και οι επόμενες διαρθρωτικές παρεμβάσεις θα πρέπει να εμβαθύνουν τα πολιτικά χαρακτηριστικά στην αυτοδιοίκηση ώστε να λειτουργήσει ο θεσμός ως ένα ζωντανό κύτταρο δημοκρατίας που θα αμβλύνει τις αντιθέσεις ανάμεσα στο κράτος και τον πολίτη, ενώ ως μοχλός κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης θα πρέπει να διαφυλάξει την κοινωνική συνοχή ώστε να σταθεροποιήσει τις κοινωνικές μεταβολές.
Η πόλη ως μια κοινότητα των πολιτών και όχι ως ένα απλό πολεοδομικό συγκρότημα, ο δήμος ως βασικό κέντρο πολιτικής όπου εκεί ορίζεται το σύνολο εκείνων που έχουν δικαίωμα συμμετοχής στα κοινά, και η οργάνωση ενός διοικητικού μηχανισμού με την άμεση συμμετοχή των πολιτών είναι οι τρεις βασικοί άξονες για μια σύγχρονη πολιτεία. Στα πλαίσια αυτά το ενθαρρυντικό στοιχείο των τελευταίων ετών στην τοπική κοινωνία είναι η επιθυμία να ασκήσουν το δικαίωμα του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι πολλοί συμπολίτες μας, με διαφορετικές πολιτικές αφετηρίες και κοινωνικές αναφορές αλλά με διάθεση για σύνθεση, διεύρυνση και προσφορά. Αυτή η μαζική συμμετοχή μπορεί να εξυπηρετήσει το σκοπό και την πεμπτουσία της αμεσότητας που προσφέρει η πράξη της τοπικής αυτοδιοίκησης, για ένα κόσμο της πόλης, της πολιτικής, των πολιτών.
Παρά τις αυξανόμενες δυσκολίες της χώρας και τις περικοπές στα οικονομικά των ΟΤΑ, εντούτοις συνεχίζεται η πρακτική να μεταφέρονται σε αυτούς de facto ή de jure αρμοδιότητες και μάλιστα χωρίς την αντίστοιχη μεταφορά πόρων. Μια σοβαρή αρμοδιότητα, που συνδέεται με την ποιότητα ζωής στις πόλεις, είναι οι απαλλοτριώσεις και οι αναπλάσεις. Είναι όμως προφανές πως οι πανάκριβες πολεοδομικές ρυθμίσεις στην Ελλάδα της κρίσης δύσκολα μπορούν να εφαρμοστούν.
Για τους πολίτες, τις επιχειρήσεις αλλά και για πολλούς αιρετούς οι δήμοι είναι ταυτισμένοι ως οργανισμοί μόνο με την εκτέλεση συγκεκριμένων αρμοδιοτήτων. Αρμοδιότητες οι οποίες είναι συνδεδεμένες κυρίως με την διευκόλυνση της καθημερινής ζωής των κατοίκων στις πόλεις και τις κοινότητες (όπως καθαριότητα, φωτισμός, λειτουργία σχολείων, πάρκα, παιδικές χαρές καθώς και άλλες αρμοδιότητες ανάλογα με το είδος του κάθε Δήμου όπως η ύδρευση ή ακόμη και η αποχέτευση).
Όμως θα πρέπει να αντιληφθούμε ότι οι Δήμοι έχουν ουσιαστικό ρόλο στην τοπική και οικονομική ανάπτυξη. Αρχικά, στον τομέα του πολεοδομικού σχεδιασμού και των χρήσεων γης όπου ένας Δήμος έχει τον πρώτο λόγο. Η ορθολογική σχεδίαση των χρήσεων γης και ο σαφής καθορισμός των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων που είναι δυνατό να αναπτυχθούν σε αυτές, είναι λοιπόν το βασικό εργαλείο για την ανάπτυξη της επιχειρηματικότητας. Στη συνέχεια, όπως ξέρουμε, οι Δήμοι έχουν τη δυνατότητα να καθορίσουν τιμολογιακές πολιτικές σε δημοτικά τέλη, φόρους, τέλη ύδρευσης που θα αποτελέσουν κίνητρα για την εγκατάσταση επιχειρήσεων και την ανάπτυξη εμπορικών και άλλων δραστηριοτήτων. Εδώ βέβαια πρέπει να σημειώσουμε ότι πολλές φορές η καλή πρόθεση των Δήμων σκοντάφτει στα γρανάζια και τις δυσκαμψίες της γραφειοκρατικής κεντρικής διοίκησης
Όπως και να έχουν τα δεδομένα, στη νέα Αυτοδιοικητική περίοδο 2019 – 2023, η νέα Τοπική Αυτοδιοίκηση καλείται να αγωνιστεί για περισσότερη αποκέντρωση με περισσότερους πόρους. Χρειάζεται περισσότερη Δημοκρατία με περισσότερη Αυτοδιοίκηση. Για μια ουσιαστική Διοικητική Μεταρρύθμιση στον Α΄ βαθμό της αυτοδιοίκησης, στο Β΄ βαθμό και στο κεντρικό κράτος, το οποίο είναι αργό, γραφειοκρατικό και κοστοβόρο.
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση πρέπει να πορευτεί στο μέλλον με νέα σύγχρονα οικονομικά εργαλεία, στη βάση της οικονομικής αυτοτέλειας των ΟΤΑ, με ισχυροποίηση του θεσμικού και κοινωνικού της ρόλου, με περιορισμό της γραφειοκρατίας για την εξυπηρέτηση του πολίτη, με συμμετοχή της στην Τοπική Ανάπτυξη και κυρίως με περιορισμό της κρατικής παρεμβατικότητας ώστε η «Νέα Τοπική Αυτοδιοίκηση» να γίνει μοχλός ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των πολιτών.
