Από τις 15 Απριλίου 1825 αρχίζει η πολυθρύλητη τρίτη, η μεγάλη πολιορκία από ξηράς του στρατηγικού Μεσολογγίου από τον τούρκο πασά Ρεσίτ Μεχμέτ, γνωστότερου ως Κιουταχή. Παράλληλα όμως απαιτείτο και η κινητοποίηση του τουρκικού στόλου, προκείμενου να αποτρέψει τον ανεφοδιασμό των πολιορκημένων από τη θάλασσα.
του Ιωάννη Κατσαβού
Αξιωματικού ΠΝ, Συγγραφέα, Ιστορικού, Ερευνητή
Από την άλλη πλευρά, η ελληνική ναυτική διοίκηση είχε στείλει επτά πολεμικά πλοία στην περιοχή του Μεσολογγίου για την υποστήριξη της πόλης. Μετά τη ναυμαχία του Καφηρέα, ο τουρκικός στόλος είχε πλεύσει στα λιμάνια της νοτιοδυτικής Πελοποννήσου. Εκεί έλαβε αιγυπτιακές ενισχύσεις και στις 29 Ιουνίου εισήλθε στον Πατραϊκό Κόλπο με 56 πολεμικά πλοία, από τα οποία τα 8 ήταν φρεγάτες, υπό τον Ναύαρχο Χοσρέφ. Από εκεί έπλευσε στο Μεσολόγγι. Ο ελληνικός στολίσκος αναγκάστηκε να αποσυρθεί έναντι της κολοσσιαίας τουρκικής δύναμης. Ο τουρκικός στόλος ανεφοδίασε τον στρατό του Κιουταχή με μεγάλες ποσότητες πυρομαχικών και τροφίμων και έριξε στη λιμνοθάλασσα 36 κανονιοφόρα λαντσόνια (αβαθή πλοιάρια). Τα λαντσόνια θα χρησιμοποιούνταν για την παρεμπόδιση της επικοινωνίας ανάμεσα στην οχυρωμένη νησίδα Βασιλάδι (στην είσοδο της λιμνοθάλασσας) και στο Μεσολόγγι και για τον θαλάσσιο αποκλεισμό του τελευταίου. Η τουρκοαιγυπτιακή αρμάδα χρησιμοποίησε τον Πατραϊκό για την προσόρμισή της. Στα μέσα Ιουλίου, ο ελληνικός στόλος κινητοποιήθηκε για την υπεράσπιση του Μεσολογγίου και στις 23 του ιδίου μήνα εμφανίστηκε στα ανοικτά της πόλης, επιφέροντας τον ενθουσιασμό των πολιορκημένων.
Η οθωμανική μοίρα που περιπολούσε στην περιοχή υποχώρησε ατάκτως χάνοντας έναν τουρκικό και έναν αλγερινό πάρωνα . Ήταν η σειρά των Ελλήνων να εκφορτώσουν τρόφιμα και πυρομαχικά για τη φρουρά του Μεσολογγίου, αλλά ενώ η εκφόρτωση συνεχιζόταν, εμφανίστηκε ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος από την Πάτρα (23 Ιουλίου). Η σύγκρουση που ακολούθησε διενεργήθηκε με ανταλλαγή σφοδρών κανονιοβολισμών, αλλά οι μουσουλμάνοι αναγκάστηκαν τελικά να υποχωρήσουν υπό την απειλή των ελληνικών πυρπολικών. Μερικά τουρκοαιγυπτιακά πλοία (14 σε αριθμό) κατέφυγαν στο λιμάνι της Πάτρας, ενώ άλλα έπλευσαν απευθείας στην Αλεξάνδρεια, προκειμένου να ανεφοδιαστούν με τρόφιμα, επειδή τα υπάρχοντα δεν επαρκούσαν. Οι Έλληνες (με αρχηγούς τους Μιαούλη, Σαχτούρη, Ανδρούτσο και Αποστόλη) αποπεράτωσαν ανενόχλητοι την εκφόρτωση και αφού αιχμαλώτισαν επτά εχθρικά λαντσόνια στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, αποχώρησαν αφήνοντας μία μοίρα επτά πολεμικών για την υποστήριξη της πόλης. Όμως και αυτά τα πλοία αποχώρησαν τον Οκτώβριο λόγω έλλειψης χρημάτων και οι Μεσολογγίτες, βρέθηκαν σε απελπιστική θέση. Έστειλαν επιστολές με προφανή την απόγνωσή τους στους Υδραιοσπετσιώτες και στην Κυβέρνηση για βοήθεια, ευρισκόμενοι στο έλεος των τουρκικών πολεμικών που ναυλοχούσαν στην Πάτρα. Όμως σύντομα επρόκειτο να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερο κίνδυνο.
Στις 24 Οκτωβρίου κατέπλευσε στον όρμο του Ναβαρίνου ο κολοσσιαίος τουρκοαιγυπτιακός στόλος, ο οποίος είχε ξεκινήσει από την Αλεξάνδρεια δύο εβδομάδες νωρίτερα. Η οθωμανική μοίρα του, αποτελείτο από 31 τουρκικά πολεμικά πλοία, 5 αλγερινά και 4 τουνεζίδικα. Η αιγυπτιακή μοίρα του, αποτελείτο από 39 πολεμικά πλοία. Τα πολεμικά συνοδεύονταν από 56 μεταφορικά πλοία. Στον στόλο επέβαιναν 8.000 Αιγύπτιοι στρατιώτες, 800 οθωμανοί άτακτοι και 1.200 Αιγύπτιοι ιππείς, με πολλές προμήθειες και πυρομαχικά. Επρόκειτο για μία από τις μεγαλύτερες δυνάμεις που κινήθηκαν εναντίον της επαναστατημένης Ελλάδας. Η υδραΐκή μοίρα των 33 πλοίων κινήθηκε μόνη της, με επικεφαλής τον Μιαούλη, για να παρενοχλήσει την τουρκοαιγυπτιακή αρμάδα των 135 πλοίων, η οποία, αφού αποβίβασε στρατό και πολεμοφόδια στο Νεόκαστρο, έπλευσε προς το Μεσολόγγι. Κατά τις αψιμαχίες που πραγματοποιήθηκαν στις αρχές Νοεμβρίου 1825 ανάμεσα στους δύο αντίπαλους στόλους στη δυτική πελοποννησιακή ακτή, οι Έλληνες έχασαν δύο πυρπολικά (το ένα χάθηκε από αβλεψία του πληρώματός του). Οι επίμονοι Αιγύπτιοι ήταν αποφασισμένοι να πλήξουν τους επαναστάτες με το δικό τους κύριο όπλο: τα πυρπολικά. Στις 21 Νοεμβρίου, σε σύρραξη έξω από το Μεσολόγγι, στα ανοικτά του οποίου βρισκόταν πλέον οι αντιμαχόμενοι στόλοι, το πολεμικό του Λαλεχού κινδύνευσε σοβαρά από αιγυπτιακό πυρπολικό, αλλά τελικά οι Έλληνες κατόρθωσαν να το καταλάβουν και να το καταστρέψουν. Οι Τούρκοι ακολούθησαν το παράδειγμα των Αιγυπτίων υιοθετώντας τη χρήση πυρπολικών. Ειδικά οι δεύτεροι φαινόταν πως είχαν υπερνικήσει τον φόβο τους για τα ελληνικά «μπουρλότα».
Κατά τις ημέρες που ακολούθησαν, ο Μιαούλης έκανε ότι ήταν δυνατό για να ενισχύσει τους Μεσολογγίτες, εμπλέκοντας τα πλοία του σε συρράξεις με τα εχθρικά και κατορθώνοντας να περάσει προμήθειες μέσα από τον κλοιό τους, εκφορτώνοντάςτες στην νησίδα Πεταλά από όπου τις παρελάμβαναν οι πολιορκημένοι με σχεδίες. Κατά τη διάρκεια μιας σύγκρουσης με τα αιγυπτιακά πλοία (στις 25 Νοεμβρίου), ο υδραίος πυρπολητής Θεόδωρος Βώκος βρήκε ηρωΐκό θάνατο, όταν ένα βλήμα πυροβόλου διαμέλισε τα χέρια του, ενώ προσπαθούσε να προσκολλήσει το πυρπολικό του σε εχθρικό πλοίο. Αδυνατώντας να κολυμπήσει, πνίγηκε. Σε λίγο τα υδραΐκά πολεμικά κινδύνευσαν να μείνουν χωρίς τρόφιμα και στις 5 Δεκεμβρίου ο Μιαούλης αναγκάστηκε να δώσει εντολή για επιστροφή στο νησί τους.
Οι Σπετσιώτες θορυβήθηκαν από το ενδεχόμενο να χαθεί το Μεσολόγγι και διενήργησαν έρανο στο νησί τους για τον εξοπλισμό πλοίων. Με τα χρήματα που συγκέντρωσαν από όλους τους κατοίκους έστειλαν στο Ιόνιο 12 πολεμικά και πέντε πυρπολικά, τα οποία αντικατέστησαν σε λίγες ημέρες την υδραΐκή μοίρα στο Μεσολόγγι. Περίπου τις ίδιες ημέρες ο Ιμπραήμ πασάς διαπεραίωσε μέρος του στρατού του από την Πελοπόννησο στο Μεσολόγγι, αποφασισμένος να το κατακτήσει. Οι πολιορκημένοι βρεθήκαν σε απόγνωση, ενώ οι εκκλήσεις τους στην κυβέρνηση του Γ. Κουντουριώτη για αποστολή βοήθειας δεν είχαν αποτέλεσμα. Παρά τη θέση τους, είχαν το ψυχικό σθένος να απορρίψουν την πρόταση των Τουρκοαιγυπτίων για συνθηκολόγηση, την οποία μετέφερε ο Κυβερνήτης της βρετανικής κορβέτας «Ρόζα» (15 Ιανουαρίου 1826). Οι Υδραίοι έκαναν πάλι το καθήκον τους, στέλνοντας τον Μιαούλη με 20 πολεμικά πλοία στην περιοχή (5 Ιανουαρίου) και παραδίδοντας αργότερα ένα σεβαστό ποσό για την άμυνα του Μεσολογγίου, το οποίο συγκέντρωσαν με εράνους. Ο υδραιοσπετσιωτικός στόλος ανεφοδίασε το Μεσολόγγι στις αρχές Ιανουαρίου του 1826. Στις 16 όμως του μηνός έλαβε χώρα ιδιαίτερα σκληρή συμπλοκή, που κράτησε τρεις ώρες και έληξε με αποχώρηση των Τούρκων. Εξήντα ισχυρότατα πολεμικά, διωκόμενα από τα λίγα σιτοκάραβα των Ελλήνων, έσπευσαν να οχυρωθούν μέσα στον Κορινθιακό, ενώ ο Ελληνικός Στόλος γύρισε στις βάσεις του. Η πτώση του Βασιλαδιού και του Αιτωλικού έως την 1η Μαρτίου 1826 προδιέγραψε την τύχη της πόλης. Παρά τις θαρραλέες προσπάθειες ανεφοδιασμού των πολιορκημένων από τον ελληνικό στόλο τον Μάρτιο, αυτή η επιδίωξη ήταν πλέον αδύνατη λόγω του μεγάλου αριθμού και εκτοπίσματος των εχθρικών πολεμικών. Ο επαναστατικός στόλος είχε πλέον εξασθενήσει σοβαρά λόγω της φθοράς των πλοίων και των πληρωμάτων, της χρόνιας και μόνιμης πλέον έλλειψης χρημάτων και εφοδίων και των αιγυπτιακών αποτρεπτικών επιτυχιών έναντι των πυρπολήσεων. Τον Απρίλιο, κατά την ύστατη απέλπιδα προσπάθεια του Μιαούλη (με δύο μοίρες πλοίων της Ύδρας και των Σπετσών) να διασπάσει τον κλοιό των τουρκοαιγυπτιακών πολεμικών στο ακρωτήριο Πάπας, τότε ο ελληνικός στόλος κινδύνευσε με πανωλεθρία, χάνοντας τελικά μόνο τρία πυρπολικά. Μοιραία το Μεσολόγγι έπεσε στις 10 Απριλίου 1826 «γράφοντας» με την Έξοδο της φρουράς του, μία από τις ενδοξότερες σελίδες τις Επανάστασης.
Βιβλιογραφία:
- Εγκυκλοπαίδεια ΠΑΠΥΡΟΣ ΛΑΡΟΥΣ ΜΠΡΙΤΑΝΝΙΚΑ, Εκδοτικός Οργανισμός Πάπυρος, Αθήνα, 1996.
- Σίμψας Μ.: ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, τόμ.Γ΄, Δ΄, Αθήνα, 1982.
- ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ, τόμ.ΙΒ΄, Εκδοτική Αθηνών, 1975.
- Τρικούπης Σπ.: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ, Αθήνα, 1926.
- Μελετόπουλος Ιωάννης: ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟΝ ΤΟΥ 1821, Αθήνα, 1971.
- Κώνστας Π.: Η ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΟΠΟΙΙΑ ΤΟΥ 1821, Αθήνα, 1971.
- Φωκάς Δ.: ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΤΟΥ ’21, Αθήνα, 1951.
- Σωτηρόπουλος Σ.: ΟΙ ΝΑΥΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΟΛΙΟΡΚΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΟΥ στον συλλογικό τόμο «ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ», εκδ. ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ, Αθήνα, 2003.
- Θεοφανίδης Ι.: ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ, Αθήνα, 1933.
- Σαχτούρης Γ.: ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΝΑΥΤΙΚΟΥ ΑΓΩΝΟΣ, Αθήνα, 1890.
- Δεληγιάννης Π.: «Ο ΝΑΥΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ – ΗΡΩΙΚΑ ΚΑΤΟΡΘΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΡΑΓΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ», ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ, Εκδ. ΠΕΡΙΣΚΟΠΙΟ, Αθήνα, 2009
