Το ιδεώδες της Ελευθερίας ενέπνεε πάντα τους Αμερικανούς. Άλλωστε, η περίοδος της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821, δεν απείχε πολύ από την αντίστοιχη δική τους και οι μνήμες ήταν νωπές.
του Ιωάννη Κατσαβού
Αξιωματικού (Ε) ΠΝ, Ιστορικού – Ερευνητή – Συγγραφέα
Έτσι, παρά τις δυσχέρειες, λόγω της μεγάλης αποστάσεως που μεσολαβούσε μεταξύ των δύο Ηπείρων, αλλά και των τότε διατεθειμένων μεταφορικών μέσων, όπως και του δόγματος του απομονωτισμού που είχε διακηρύξει το 1822 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μονρόε, οι νέοι –κυρίως- Αμερικανοί πολίτες, αψηφώντας τα εμπόδια αυτά, έσπευσαν αφιλοκερδώς να βοηθήσουν το εξεγερμένο, το 1821, Έθνος μας.
Συμμετοχή στους Αγώνες του Μεσολογγίου
Στο Μεσολόγγι καταγράφηκε η παρουσία και η αξιόλογη δράση των εξής Αμερικανών φιλελλήνων:
α. Τζώρτζ Τζάρβις
Στις αρχές του 1824 θα φθάσει στο Μεσολόγγι ο Αμερικανός φιλέλληνας George Jarvis (Γεώργιος Τζάρβις), στον οποίο ο Λόρδος Βύρων θα αναθέσει την εκγύμναση του Λόχου Σουλιωτών της προσωπικής του φρουράς. Ο Τζάρβις παρέμεινε στο Μεσολόγγι και μετά το θάνατο του ποιητή και στις 28 Ιουνίου (Ν.Η.) παρευρέθηκε στην επίσημη τελετή των εγκαινίων της κανονιοστοιχίας στο νησάκι του Προκοπανίστου, που πήρε τιμητικά το όνομα του Λόρδου Βύρωνος. Εκεί ο Τζάρβις απήγγειλε στα Αγγλικά ένα ποίημα που έγραψε και το οποίο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Telegrafo Greco» φυλ. 3 Ιουλίου 1824, που εκδιδόταν στο Μεσολόγγι. Η απόδοση στη γλώσσα μας έγινε από τον Κυρ. Σιμόπουλο, πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του 1821, τ. 3, σ. 420-421 και έχει ως εξής:
Αστροπελέκια πέφτουν στης Αιτωλίας τα περιγιάλια
Η Ελληνική σημαία κυματίζει απ΄ τους Ζεφύρους
Στην Πάτρα ακούγεται του Μπάυρον το κανόνι να βροντάει
Πάνω στου Μπάυρον τη ντάπια ξετυλίγεται το λάβαρο
Ανάμεσα στον Έπαχτο και τις Στροφάδες
Η κεφαλή του Μπάυρον τινάζεται ψηλά πάνω από τη ντάπια
Ανάμεσα στα λιμάνια της Αχαΐας και της Αιτωλίας
Ο σαστισμένος Τούρκος να ζυγώσει δεν τολμά
Για τον αγαπημένο Μπάυρον με τέχνη σχεδιασμένη
Η ντάπια χτίστηκε από τον Έλληνα Κοκκίνη
Της Ελλάδας τον ξακουστό μηχανικό
Εδώ τους κάλεσε η δόξα για να βρουν
Πλάι στον Έλληνα αγωνίστηκε ο γενναίος Άγγλος
Όλοι μαζί τις προσευχές τους σμίγουν στο Θεό
Να πολεμήσουν τον εχθρό του, ο φίλος τους δικούς τους να ΄ναι. (ΣτΣ).
Σε επιστολή του, τον Νοέμβριο του 1824, γράφει: «Μετά την άφιξη του Λόρδου Μπάυρον (24 Δεκεμβρίου 1823), αφοσιώθηκα σ΄ αυτόν και υπηρέτησα σαν υπασπιστής στην Ταξιαρχία του, μέχρι του πολυκλαύστου θανάτου του (7 Απριλίου 1824), οπότε αφού είχα τελειώσει, σύμφωνα με την επιθυμία του, τις οχυρώσεις του Μεσολογγίου και του Ανατολικού με τον μηχανικό κ. Κοκκίνη, έλαβα τον παρελθόντα Αύγουστο (1824) την διαταγή να βαδίσω με ένα ξεχωριστό σώμα Ελλήνων αγωνιστών εναντίον του στρατοπέδου του εχθρού στον Καρβασαρά και στο Μακρυνόρος της Δυτικής Ελλάδας. Εμείναμε στρατοπεδευμένοι περίπου πέντε μήνες (στο Λιγοβίτσι) κάτω από τις διαταγές του Αλεξάνδρου Μαυροκορδάτου, Κυβερνήτη της Δυτικής Ελλάδος. Ύστερα από την αποχώρηση των Τούρκων προς την Άρτα, επιστρέψαμε στο Μεσολόγγι και τότε συνέβη να έχω την ευχαρίστηση να συναντήσω τον κ. Μίλλερ, συμπατριώτη και φίλο».
β. Τζόναθαν Πέκαμ Μίλλερ
Στις 26 Νοεμβρίου 1824 ήλθε στο Μεσολόγγι ο Αμερικανός φιλέλληνας Τζόναθαν Πέκαμ Μίλλερ. Είχε γεννηθεί το 1797 στο Ράντολφ της πολιτείας Βερμόν. Έμεινε στο Μεσολόγγι μέχρι τις 18 Ιανουαρίου 1826. Ο Αμερικανός φιλέλληνας ιατρός Σάμιουελ Γκρίντλεϋ Χάου στο «ημερολόγιό» του, σημειώνει: «Ο Μίλλερ ήταν αποκλεισμένος στο Μεσολόγγι , μα διέφυγε περνώντας ανάμεσα από τον εχθρικό στόλο μέσα σε μια μικρή βάρκα. Όσο ήταν εκεί, διηύθυνε τα πυροβόλα και με την πρώτη κανονιά φόνευσε τέσσερις Άνδρες».
γ. Τζών Μ. Άλλεν
Προασπιστής του Μεσολογγίου ήταν και ο Αμερικανός Τζών Μ. Άλλεν, υποπλοίαρχος του Αμερικανικού Ναυτικού. Επιβαίνων Ελληνικού πλοίου, στο στόλο του Ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη, τραυματίσθηκε σε ναυμαχία προ της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου. Ο Ναύαρχος σε επιστολή του από τα Βάτικα (Λακωνίας) στις 3 Αυγούστου 1825 προς τους προκρίτους της Ύδρας, γράφει: «Ο γνωστός σας Αμερικανός φιλέλληνας Τζών Άλλεν προ ημερών πληγώθηκε στο Μεσολόγγι, κατά κακή τύχη, αγωνιζόμενος με μεγάλη προθυμία και γενναιότητα και επειδή στοχάζομαι ότι η πληγή του χρειάζεται καλύτερη επίβλεψη μεθοδικού ιατρού, την οποία δεν υπάρχει τρόπος να έχει στο στόλο, τον παρακίνησα να έλθει αυτού και σας παρακαλώ να τον νοιασθείτε σαν δικό μας, για τη θεραπεία του. Αν είναι χρεία, διορίστε να ετοιμασθεί ένας οντάς στο μοναστήρι για αυτόν και ότι άλλο είναι αναγκαίο για την καλή επίβλεψη του πάσχοντος. Ο πατριώτης Ανδρέας Μιαούλης».
δ. Τάουνσεντ Ουάσιγκτον
Και άλλος Αμερικανός φιλέλληνας, ο Τάουζεν Ουάσιγκτον, ζήτησε να αγωνισθεί στο Μεσολόγγι. Δεν κατόρθωσε όμως να διασπάσει τον κλοιό και να εισέλθει στην πόλη.
Επίλογος
Κλείνοντας, και αναφερόμενος στους Αμερικανούς φιλέλληνες που αγωνίσθηκαν τότε στο Μεσολόγγι, θα σημειώσουμε το όνομα του Σάμιουελ Γκρίντλεϋ Χάου. Σπούδασε στο Μπράουν και το 1824 έλαβε δίπλωμα ιατρού από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ. Ήρθε στην Ελλάδα, και στις 14 Μαρτίου 1825 διορίσθηκε από τον Πρόεδρο του Εκτελεστικού Γεώργιο Κουντουριώτη «Ιατρός χειρουργός». Βοήθησε πολύ τον Αγώνα και το υπ΄ αριθ. 172 της 18 Μαΐου 1826 στο Ναύπλιο, της Γ.Γ. της Κυβερνήσεως, πιστοποιεί υπηρεσίες του προς τους Μεσολογγίτες. « Επιστηριζομένη εις την ειλικρίνειαν του φιλελληνισμού Σας και γνωρίζουσα καλώς την Ιατρικήν μάθησιν, Σας προσκαλεί να επισκεφθείτε μερικούς ασθενείς Μεσολογγίτες, ήδη ενταύθα ευρισκόμενους. Εν ω δε με τούτο εκπληρούτε πράξιν φιλάνθρωπον προστίθετε και νέαν του φιλελληνισμού Σας ένδειξιν». Ο Χάου, μας άφησε εκτός από το εξαιρετικά ενδιαφέρον «Ημερολόγιο», και ένα πολύ σημαντικό βιβλίο με τίτλο: «Περιγραφή στρατιωτικών γεγονότων της Ελληνικής Επαναστάσεως», όπου αφιερώνει ξεχωριστό κεφάλαιο για το Μεσολόγγι.
Το Μεσολόγγι δεν λησμόνησε τους Αμερικανούς φιλέλληνες, και το 1938 ανεγέρθη στον Κήπο των Ηρώων – έργο του καθηγητού Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αντωνίου Σώχου- μαρμάρινο μνημείο προς τιμή αυτών. Το Αμερικανικό Κογκρέσο ενέκρινε με πράξη του, σχετική ενέργεια των «Υιών του Περικλέους» της οργανώσεως ΑΧΕΠΑ, για την ίδρυση του μνημείου.
Βιβλιογραφία (Ενδεικτική):
- Ελληνική
- ΓΑΚ
- Γενική Εφημερίς της Ελλάδος
- Εγκυκλοπαίδειες
- Εκδοτική Αθηνών: «Ιστορία του Ελληνικού Έθνους», Αθήναι 1975.
- «Ελληνικά Χρονικά», Μεσολόγγιον 1-1-1824 έως 20-2-1826.
- Ευαγγελάτος Χρ.: «Ιστορία του Μεσολογγίου», Αθήναι 1959.
- Κασομούλης Νικ.: «Ενθυμήματα Στρατιωτικά», Αθήναι 1939.
- Κολόμβας Νικ.: «Βασιλάδι», Αθήνα 2010.
- Σιμόπουλος Κυριάκος: «Πώς είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του 1821», Εκδόσεις Πιρόγα, Αθήνα 1994.
- Πρακτικά Ημερίδας (Για τον Αμερικανικό Φιλελληνισμό 1821-1831). Σύλλογος Ιστορικών Μελετών Ιερού Αγώνος Στερεάς Ελλάδας, Αθήνα 2016.
- Ιστολόγιο: https://www.ethnos.gr
- Ιστολόγιο: https://www.eefshp.org
- Ιστολόγιο: https://www.protothema.gr
- Ξένη
- Σάμιουελ Γκρίντλεϋ Χάου: «Σκιαγραφία της Ελληνικής Επαναστάσεως», Βοστώνη (ΗΠΑ) 1828.
