Η Ιστορία ενός λαού, ο πολιτισμός, η θρησκευτική του ταυτότητα, με τα οποία πορεύεται και δημιουργεί μια κατάσταση, που συνήθως ονομάζεται «κουλτούρα» και με αυτή προσπαθεί να επιδείξει ακόμη και να κυριαρχήσει είναι χαρακτηριστικά διαπιστωμένα στοιχεία.
Γράφει ο πρωτοπρεσβύτερος π. Ανδρέας Καππές Θεολόγος ΜSc
Όμως, η τεχνολογική εξέλιξη, η επιστήμη και η εφευρετικότητα πολλές φορές, έρχονται να ανατρέψουν αυτή την συνήθεια δηλαδή, την τονικότητα-διαφορετικότητα την οποία έχει δημιουργήσει η διαφορετικότητα κάθε λαού. Αυτό το φαινόμενο έχει να κάνει με τις εφευρέσεις κατά την εξέλιξη της Ιστορίας, ενώνοντας πολλούς ανθρώπους και μάλιστα αυτό, έχει ως συνέπεια την μεταβολή τους (ακόμη και τη ριζική), από τις συνήθειες τους, τον τρόπο ζωής τους και γενικά την εν γένη συμπεριφορά τους. Άλλωστε, μπορεί ο ερευνητής να συγκρίνει τους αιώνες και χωρίς μεγάλη δυσκολία, θα διαπιστώσει αυτή την υπαρκτή πραγματικότητα.
Αν θελήσουμε να αναφερθούμε σε ένα τέτοιο συγκεκριμένο γεγονός, σίγουρα η μεγαλύτερη πλειονότητα της ανθρωπότητας, θα κατέληγε στο συμπέρασμα, πως το διαδίκτυο είναι ένα από τα μεγαλύτερα παγκόσμια επιτεύγματα, της επιστημονικής-τεχνολογικής ευρηματικότητας του σύγχρονου ανθρώπου. Το ζητούμενο στο θέμα αυτό είναι, αν ο άνθρωπος ωφελείται ή βλάπτεται πνευματικά μήπως και σωματικά ακόμη, από την εξέλιξη του μέσα στο χρόνο και τις όλο αυξανόμενες δυνατότητες του, του διαδικτυακού «κυβερνοχώρου», όπως επικράτησε να ονομάζεται.
Το διαδίκτυο, έδωσε στον άνθρωπο, αναμφισβήτητα πολλές δυνατότητες, τις οποίες όχι μόνο δεν τις είχε , αλλά ούτε θα μπορούσε να φανταστεί ότι θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο, μέσα από την επίτευξη αυτή. Ένα από τα επιτεύγματα της επινόησης του διαδικτυακού χώρου, είναι και η άμεση επικοινωνία των ατόμων (και λέμε ατόμων, διότι ο Χριστός ήλθε και έγινε άνθρωπος, έλαβε σώμα μας καταδέχθηκε με αυτή την σημαντικότητά του, κάτι που απουσιάζει μέσα εις τον χώρο του διαδικτύου), μεταξύ τους καταργώντας τις αποστάσεις. Το ζητούμενο όμως είναι για ποιον άνθρωπο αναφερόμαστε, τον σωματικό ή τον άνθρωπο χωρίς την σωματική του παρουσία; Δηλαδή, το πρόσωπο ή το προσωπείο; Σε αυτό ακριβώς το σημείο δημιουργείται και η διαφορά, το ζητούμενο. Όλοι οι άνθρωποι πολλές φορές, χωρίς να έχουν εξετάσει το θέμα αυτό νέοι και ηλικιωμένοι, με θρησκευτική ευλάβεια χαιρετούν το καινούργιο μοντέλο και τρόπο ζωής πλέον, το οποίο προσφέρεται χωρίς δεύτερη σκέψη, σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα αυτό το νέο, το ξένο προς τον άνθρωπο, το οποίο γίνεται ο αχώριστος φίλος του, το εργαλείο του, στα χέρια ακόμη και του νηπίου όσο και του ηλικιωμένου.
Οι δομές ενός κράτους δεν μένουν απαθείς σε μια τέτοια μεγάλη πρόκληση, οι πατροπαράδοτες συνήθειες (όπως για παράδειγμα στο χώρο εργασίας), εγκαταλείπονται καθώς και ο ανθρώπινος παράγοντας με τον δυναμισμό του και την κρίση του, ώστε να εγκαινιασθεί και να διαδεχθεί ένα νέο διαδικτυακό-ηλεκτρονικό μοντέλο τρόπου εργασίας, επικοινωνίας, τρόπου καθημερινής ζωής και ψυχαγωγίας! Στον «πειρασμό» αυτό δεν δίστασε να εισέλθει και η Εκκλησία με τη σειρά της, αφού οι προκλήσεις της νέας εποχής την φέρνουν αντιμέτωπη με υπαρκτά-ζωντανά θέματα, στα οποία δεν μπορεί πλέον να γυρίσει τα νότα της.
Πολλοί είναι οι παράγοντες, οι οποίοι διαμορφώνονται σήμερα, αλλά και κατά το παρελθόν με την αμεσότητα της τεχνολογίας, την οργάνωση και το πλαίσιο δράσης μιας κοινωνίας , αλλά και της θρησκευτικής συνειδήσεως, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε κοινωνικό. Τα τελευταία έτη οι εξελίξεις τρέχουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα, το Internet με τις διάφορες μορφές τις οποίες φανερώνεται (π.χ ιστοσελίδες με δημόσια εκκλησιαστικά θέματα, τα οποία πολλές φορές αγγίζουν και το «κουτσομπολιό», τα blogs spot, τα κοινωνικά δίκτια, Facebook, Pinterest, Esnop κ.α.), δημιουργεί μια νέα μορφή τρόπου ζωής.[1] Όμως υπάρχει μια μεγάλη διαφορά, σε σχέση διαπροσωπική, δηλαδή η επικοινωνία η οποία παρέχεται τυγχάνει εικονική, απουσιάζει το πραγματικό πρόσωπο, το συναίσθημα, η εκφραστικότητα με αποτέλεσμα η σωματική-φυσική επαφή (πρόσωπο προς πρόσωπο και όχι προσωπείο) των συν διαλεγόμενων απουσιάζει. Έτσι, με τον τρόπο αυτό γίνεται μια υπέρβαση της σωματικότητας, με αποτέλεσμα να δημιουργείται ένα νέο καθεστώς.
Α. Οι νέες μορφές θρησκευτικής έκφρασης που αναπτύσσονται στο χώρο του διαδικτύου και οι διαφορές τους, μεταξύ online και offline επικοινωνίας.
Από την Χριστιανική Διδασκαλία και την Πατερική Θεολογική σκέψη, γνωρίζει ο πιστός ότι, η έννοια «πρόσωπο» στο χώρο της Θεολογίας έχει σπουδαία σημασία .[2] Το πρόσωπο ως «κατ` εικόνα» του Θεού και ως «εικόνα» Χριστού, έχει εντάξει την επίγεια πορεία του για τον μεγάλο στόχο, τα Έσχατα. Αυτό ως συνέπεια, δημιουργεί την επαφή και σχέση του πιστού, με το κεφάλαιο το οποίο ονομάζεται «συνάνθρωπος», με το οποίο η Χριστιανική-Πατερική Διδασκαλία, θέλει να συνυπάρχει μέσω της αγάπης, του συνδέσμου της ενότητας και της κοινωνίας των προσώπων. Τα ανωτέρω χαρακτηριστικά, δηλαδή της σωματικής αμεσότητας, η «online» διαδικτυακή επικοινωνία δεν μπορεί να καλύψει, διότι ο υπαρκτός μεν κυβερνοχώρος δεν έχει την σωματικότητα. Έτσι, μπορούμε να ισχυρισθούμε ότι για τον πιστό άνθρωπο, αλλά και για τον μη χριστιανό το δε πρόσωπο έχει αναφορά προς την σχέση του, μέσω του άλλου υπαρκτού προσώπου και όχι στο προσωπείο, αυτό τυγχάνει υψίστης σημασίας, όπως πολύ χαρακτηριστικά την θέση αυτή, μας επισημαίνει και ο Επίσκοπος Διοκλείας Κάλλιστος σε σύγχρονο έργο του.[3]
Μια πρώτη διαφορά που είδη αναφέραμε ανωτέρω, δηλαδή η απόσταση η σωματική πρόσωπο προς πρόσωπο, έρχεται να φέρει και μια δεύτερη διαφορά, την οποία οι Πατέρες της Εκκλησίας επισημαίνουν, την ιερότητα της συναντήσεως δύο ανθρώπων. Η ιερότητα αυτή η οποία προσδίδεται από την συνάντηση δυο προσώπων διώχνει κάθε υποκατάστατο μέσο και τεχνική υποστήριξη τα οποία κρύβουν την πραγματικότητα, την πραγματική εικόνα.[4] Και αυτό, διότι στην σωματική συνάντηση, υπάρχει κάτι το ιερό κατά την Ορθόδοξο Διδασκαλία , δηλαδή ο ένας πλήρης άνθρωπος με τον άλλο (συνάνθρωπο), σε μια σωματική τους υπόσταση, έρχονται στην συναφή πραγματική συνάντηση βιώνοντας την σωματικότητα. Όμως, συχνά ο άνθρωπος εκφράζει την επιθυμία να συνομιλεί με τον συνάνθρωπό του, αλλά οι αποστάσεις και οι διάφορες περιστάσεις δεν το επιτρέπουν, εκεί έρχεται λοιπόν η εφεύρεση με την μορφή της τεχνολογίας και των ηλεκτρονικών μεθόδων και δίδει την ευκαιρία της επιθυμίας των ανθρώπων, με τις διαφορές όμως τις οποίες ανωτέρω αναφέραμε. Έτσι θα μπορούσαμε να ισχυρισθούμε ότι το διαδίκτυο με την «online» επικοινωνία του, δημιουργεί μια εικονική αντικατάσταση του ανθρωπίνου σώματος.
Από τα ανωτέρω δημιουργείται η απορία και ο προβληματισμός, αν τελικά είναι τρόπος έκφρασης και επικοινωνίας η «online» μέθοδος; Μέσα από την Χριστιανική Διδασκαλία, γνωρίζουμε ότι η μετοχή του ανθρώπου σε ιερά και σπουδαία γεγονότα, όπως και αυτό της συνάθροισης σε θρησκευτικές-μυστηριακές εκδηλώσεις, η μετοχή σε χαρμόσυνα ή λυπηρά γεγονότα , εκφράζεται με την σωματική παρουσία του κάθε ανθρώπου εις αυτά, μέχρι την εμφάνιση της «online» μεθόδου. Όμως μπορεί η θρησκευτική έκφραση να μείνει κλισμένη, μέσα σε στερεότυπα οικονομημένα παλαιοτέρων εποχών; Θέλω να πιστεύω πως όχι, διότι τότε είναι σαν να κρατεί κάποιος τον Χριστιανισμό εγκλωβισμένο σε στενά στερεότυπα δημιουργώντας έτσι ένα εκφοβισμό, μια προκατάληψη για την επιστήμη. Ο Χριστιανισμός πρέπει να ξεπεράσει τα εμπόδια αυτά, χρησιμοποιώντας τα νέα «όπλα» τα οποία η επιστήμη-τεχνολογία του προσφέρει.[5] Άλλωστε αν οι Απόστολοι δεν χρησιμοποιούσαν την εποχή εκείνη τα κατάλληλα μέσα (πλοία κ.α.), δεν θα υπήρχε η δυνατότητα της διάδοσης και εξάπλωσης της Χριστιανικής Διδασκαλίας.
Ακόμη, μπορούμε να καταλήξουμε σε ένα σημαντικό συμπέρασμα , για τον σύγχρονο-νέο άνθρωπο, ο οποίος έχει γνώση και βιώνει την τεχνολογία της «online» επικοινωνίας, αλλά παράλληλα τυγχάνει και άτομο μέσα στην πραγματικότητα του κοινωνικού συνόλου με την σωματική και ψυχική του οντότητα. Η προσοχή του ανθρώπινου παράγοντα καθίσταται απαραίτητος στο ότι, υπάρχει η διαφορά σε αυτή την επικοινωνία και πλοήγηση της σωματικότητας και της εικονικής πραγματικότητα, τα οποία πρέπει κατά τρόπο σοφό και έξυπνο να πραγματώσει, τότε δεν βλάπτεται ούτε αυτός, ούτε η θρησκευτική του πεποίθηση. Βέβαια στο πλαίσιο της λεγόμενης «Συνάθροισης» μιας χριστιανικής κοινότητας (ως προς το ζήτημα της προσωπικής μετοχής σε κοινή λατρεία και συ προσευχή, στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, αλλά και στα υπόλοιπα μυστήρια της Εκκλησίας), σίγουρα δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί η βιωματική του εμπειρία-Χάρη, αγιασμός και φώτιση από την «online» σύνδεση και παρακολούθηση.
Όμως στην ανωτέρω τοποθέτηση μας, υπάρχει και η αντίθετη άποψη την οποία πολλοί επιστήμονες και θεολόγοι υπερασπίζονται,[6] γι` αυτό λοιπόν θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι, η «online» επικοινωνία μέσα από τον κυβερνοχώρο, δεν είναι κάτι το οποίο θα πρέπει να ξορκίζουμε ή να φοβίζει τον θρησκευόμενο άνθρωπο, αντίθετα, δίδεται η δυνατότητα για εύκολη διάδοση του Χριστιανικού μηνύματος και της Πατερικής σκέψεως και Διδασκαλίας. Επίσης παρέχεται και η δυνατότητα, για πρόσβαση σε θέματα θρησκευτικού ενδιαφέροντος και επιστημονικής βάσεως , τα οποία με την παραδοσιακή μέθοδο και τρόπο της «offline» επικοινωνίας, θα χρειάζονταν αρκετός χρόνο, με αποτέλεσμα την μη προσβασιμότητα σε αυτά. Έτσι , με αυτά τα δεδομένα, η επίσημη Εκκλησιαστική Διοίκηση, θα πρέπει με την παρουσία της «online» επικοινωνίας να επιμεληθεί την ανάπτυξη νέων τρόπων και μεθόδων (οι οποίοι δεν θα παραβαίνουν τους Ι. Κανόνες), για την ανάδειξη του έργου της (θεολογικού, ποιμαντικού, φιλανθρωπικού-κοινωνικού), ενέργεια η οποία δεν θα την έχει εγκλωβισμένη, αλλά θα της παρέχεται η δυνατότητα της εξόδου της από παλαιά κλειστά στερεότυπα.[7]
Β. Οι κίνδυνοι από την Θρησκευτική χρήση του Διαδικτύου και τα όρια της θρησκευτικής ελευθερίας, καθώς και της παραβατικής συμπεριφοράς.
Οι ανωτέρω τοποθετήσεις μας, ίσως μας προβληματίσουν για τα ζητήματα τα οποία μπορεί να προκύψουν μέσα από τις «online» επικοινωνίες των ανθρώπων, αλλά και πιο συγκεκριμένα, ως προς το επεξεργαζόμενο θέμα μας, δηλαδή, οι επικοινωνίες και επισκέψεις ιστοσελίδων κ.λ.π. των θρησκευόμενων ανθρώπων για τα οποία εκθέτουμε τους κατωτέρω προβληματισμούς μας.
Αντιλαμβανόμαστε ότι, ο κυβερνοχώρος ασφαλώς και δηλώνει (ως προς το θέμα της επικοινωνίας και όχι των γνώσεων), ένα προσωπείο και όχι το πραγματικό πρόσωπο, γεγονός το οποίο έχει ως συνέπεια κάποιες αστοχίες και παραβατικότητες, οι οποίες έχουν γίνει γνωστές στο πανελλήνιο και όχι μόνο, αλλά υπάρχουν και άλλες που δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας . Θα μπορούσαμε πλείστα παραδείγματα να αναφέρουμε, από αυτή την κακή χρήση του διαδικτύου με όλες τις μορφές που παρουσιάζεται, ακόμη αυτές οι παραβατικότητες έχουν σχέση και με θρησκευόμενους ανθρώπους-χρήστες, του θρησκευτικού κόσμου, που συστηματικά χρησιμοποιούν τον κυβερνοχώρο, για θρησκευτικά-εκκλησιαστικά θέμα. Έτσι πολύ σωστά η Εκκλησία της Ελλάδος και συγκεκριμένα με το υπ. αρίθ: 187/ 15-01-2015 εγκύκλιο σημείωμά της , απευθύνεται τόσο εις του κληρικούς , μοναχούς όλης της Ελλαδικής επικράτειας της, αλλά και σε λαϊκούς οι οποίοι όπως προαναφέραμε χρησιμοποιούν και παρουσιάζουν τις απόψεις τους και τις θέσεις τους μέσω αυτού του κυβερνοχώρου. Με την αναφορά της αυτή, η Εκκλησία , αφενός μεν θέλει να κοινοποιήσει τους κινδύνους τους οποίους επιφυλάσσει το διαδίκτυο (σε όλες τις μορφές του), αφετέρου, να θέσει ένα πλαίσιο χρηστής μεταχείρισης του διαδικτύου για κάθε είδος μορφής του, που οι θρησκευόμενοι χρήστες επισκέπτονται.[8]
Ένας από τους κινδύνους τους οποίους το διαδίκτυο επιφυλάσσει, για τον θρησκευτικό κόσμο, είναι και η παραπλάνηση για κοινή λατρεία όπως προαναφέραμε στην ανάλυση του πρώτου κεφαλαίου αυτής της μελέτης μας. Δηλαδή, δίδεται η πληροφόρηση ότι μπορεί ο επισκέπτης-πιστός, να εκπληρώσει την ανάγκη του και εκ του μακρόθεν για συμμετοχή πραγματική, μέσω αυτής της «online» επικοινωνίας! Στην τοποθέτηση και θέση αυτή, των πληροφοριοδοτών αυτών, η Εκκλησία έρχεται να ξεκαθαρίσει το ζήτημα, με την πληροφόρηση της μέσω του εγκυκλίου αυτού σημειώματος, ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει, είναι λάθος, τυγχάνει εικονικό και ότι η σωματική παρουσία του κάθε πιστού στη λατρεία δεν αναπληρώνεται από κανένα μηχανικό είδος.[9] Αυτά σε ότι αφορά την λατρεία , όμως υπάρχει και ο κίνδυνος της εύκολης παραπλάνησης, για παραπλήσια θέματα , τα οποία ελεύθερα «πλασάρονται» και διαφημίζονται ως άξια της προσοχής των επισκεπτών, όπως: ηθικά και θρησκευτικά κινήματα ή οργανώσεις που δεν διαφέρουν από την ορθόδοξη Χριστιανική Διδασκαλία και πίστη με αυτή του επισκέπτη-χρήστη.[10]
Επίσης, πλείστοι κίνδυνοι για την θρησκευτική χρήση του διαδικτύου επιφυλάσσονται και ιδιαίτερα για ανθρώπους οι οποίοι, ενώ τόσο εύκολα ελκύονται και χρησιμοποιούν (ή σερφάρουν για την ορολογία την διαδικτυακή), για τις ανάγκες κατηχήσεως τους ή και την προβολή θρησκευτικού υλικού, όμως, δεν έχουν την κατάλληλη γνώση και εμπειρία στο θέμα αυτό, το οποίο ονομάζεται κυβερνοχώρος και τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν απ` αυτόν. Έτσι, πολύ εύκολα ο άπειρος περιηγητής του κυβερνοχώρου, διατρέχει τον κίνδυνο να βρεθεί σε ένα εφιαλτικό σκηνικό, χάριν αυτής της εύκολης πρόσβασης του στο διαδίκτυο, που η απειρία του όμως μπορεί να επιφυλάξει πολλά προβλήματα.
Μπορούμε να συμπεράνουμε , ότι πολλοί θρησκευόμενοι οι οποίοι βρίσκονται αρκετά πολύ κοντά στον κυβερνοχώρο, διατρέχουν τον κίνδυνο να προσβληθούν από το φαινόμενο του «ναρκισσισμού», δηλαδή, ότι κατέχουν την πρωτεία, την αυθεντία, ότι μπορούν και εξουσιάζουν μέσα απ` αυτόν τον εικονικό χώρο που πνευματικά πολιτεύονται, ενώ δημιουργείται παράλληλα η εντύπωση, για τον «άλλο» τον συνάνθρωπο ότι έρχεται δεύτερος. Ακόμη δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι, ο κυβερνοχώρος είναι ένα εύκολο και γρήγορο μέσο, με το οποίο ο χριστής να διαφημισθεί, να προάγει την γνώση του, τις ιδέες του. Μπορεί να οργανώσει ομάδες και να δημιουργήσει ακόμη και οπαδούς, τόσο σύντομα ώστε με ιλιγγιώδη ταχύτητα να αναδειχθεί, πράγμα το οποίο με την «offline» επικοινωνία θα χρειάζονταν μια ζωή ολόκληρη. Παρ` όλο που μπορεί πολλοί να αψηφούν τους κινδύνους και να μην διακατέχονται από φόβο, η έρευνα και η ιστορία (αν και σχετικά όχι πολύ μακροχρόνια , διότι ο κυβερνοχώρος δεν έχει μεγάλο παρελθόν), τα οποία εξετάζουν την επιρροή και την δράση αυτού του ηλεκτρονικού χώρου, έχουν να μας υποδείξουν όχι και λίγες παραβατικές συμπεριφορές και ειδικά για τον θρησκευτικό χώρο.[11]
Ακόμη να αναφέρουμε επιγραμματικά κάποια τέτοια κινήματα, τα οποία (χάριν της ελευθερίας), πλησιάζουν την επικινδυνότητα ως προς το κεφάλαιο που λέγεται θρησκεία, δηλαδή προκειμένου κάποια κινήματα να πλησιάσουν άτομα και να τα προσηλυτίσουν στο χώρο τους, όπως για παράδειγμα: α) «Μαύρη εκκλησία»[12]όπου Αμερικανοί προσπαθούν να δημιουργήσουν μια ανεξάρτητη δική τους «μαύρη» εκκλησία, χωρίς να αντιλαμβάνονται το πρόβλημα που θα δημιουργήσουν (εθνοφυλετισμό κ.α.), β) «εκκλησία των ομοφυλόφιλων»[13]τα μέλη αυτής της οργάνωσης προσπαθούν μέσω του κυβερνοχώρου να υποστηρίξουν την θεώρησή τους σε θρησκευτική κοινότητα, γ) η «εκκλησία της sclentology»[14] μια ομάδα του διαδικτύου η οποία δρα ως ψυχοθεραπευτική τέχνη και απαγορεύει τα μέλη της να συμμετέχουν σε άλλες ομάδες.
Όλα τα ανωτέρω, συνιστούν τη προσοχή των επισκεπτών του διαδίκτυο με όποια μορφή επεσκεψιμότητας, όπως και για άλλες παρουσιαζόμενες ομάδες τις οποίες παρουσιάζει ο κυβερνοχώρος (π.χ. «παραφυσικά φαινόμενα, βαμπιρισμός, εξωσωματική εμπειρία, αυτόματη καύση, χρομετάθεση» κ.α.), δημιουργώντας μια κατάσταση ανταγωνισμού.[15]
Γ. Η Ορθόδοξη Εκκλησία στο Ελληνικό Διαδίκτυο, με ουσιαστική παρουσία και η επικοινωνία της με ανθρώπους διαφορετικών θρησκευτικών πεποιθήσεων.
Η παρουσίαση και αναφορά μας σε κινδύνους και προβλήματα τα οποία παρουσιάζονται στο χώρο του διαδικτύου, δεν έχουν σκοπό να φοβίσουν ή να δημιουργήσουν μια εσωστρέφεια και οπισθοδρόμηση προς τα επιτεύγματα της σύγχρονης επινόησης και τεχνολογίας , αυτό θα ήταν αναχρονιστικό. Αντίθετα, ο σκοπός μας είναι ενημερωτικός, γι` αυτό αν μελετήσουμε το Εγκύκλιο σημείωμα της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος θα διαπιστώσουμε την αγωνία από την οποία διέπετε το κείμενο, για ενημέρωση και αποφυγή τυχών τέτοιων αρνητικών παραμέτρων.[16] Ασφαλώς και το διαδίκτυο είναι ένα «εργαλείο», το οποίο όμως η Ορθόδοξη Εκκλησία θα πρέπει να εκμεταλλευτεί ουσιαστικά.
Η Εκκλησία της Ελλάδος, επιτελεί ένα σπουδαίο και μεγάλο έργο σε πολλαπλό επίπεδο, με την δομή την οποία γνωρίζουμε δηλαδή, Ι. Αρχιεπισκοπή, Ι. Μητροπόλεις, καθώς και τους επιμέρους θεσμούς της, περιοδικά, ραδιόφωνο, πολιτιστικά, κοινωνικό έργο, ενημέρωση των πιστών και πολλά άλλα. Το διαδίκτυο, πολλά ωφέλησε αυτό το έργο στην δομή του και την υλοποίηση των ανωτέρω, όμως όπως χαρακτηριστικά επισημαίνουν ερευνητές, υπάρχει μια «καχυποψία» ως προς το θέμα της επιμόρφωσης-«κατήχησης» των πιστών μελών, μέσω του διαδικτύου εκ μέρους της Εκκλησίας, όπως και για άλλα θέματα , τα οποία είναι καλό να γνωρίζει ο πιστός. Αυτός ο τρόπος θα βοηθούσε τυχόν λανθασμένες αντιλήψεις (εκ μέρους των πιστών), τις οποίες κατά λανθασμένη πληροφορία εξέλαβαν.
Επίσης η τριβή και εξοικείωση (με την σωστή χρήση), στο κυβερνοχώρο αυτό, πολλά θα μπορούσε να αποδώσει ιδικά σε θέματα ποιμαντικά, θέματα μεταδόσεως του Πατερικού λόγου, αλληλογραφία με ανθρώπους που δεν γνωρίζουν την Ορθόδοξη πίστη και Διδασκαλεία. Δίδεται η δυνατότητα , για την πνευματική οικοδομή των ανθρώπων οι οποίοι δεν ανήκουν στον ορθόδοξο χώρο, να γνωρίσουν την Χριστιανική πίστη, αλλά και η δυνατότητα και σε εκείνους που έχουν γνωρίσει, θέματα ακαδημαϊκής ποιότητας τα οποία δεν τους παρέχονταν αυτή η δυνατότητα.
Συχνά όμως γίνονται και θεολογικές συγχύσεις μέσω του χώρου αυτού, σεβόμενοι αμφότεροι τους νομικούς όρους ως χρήστες του κυβερνοχώρου να ξεδιπλώνουν θεολογικά ζητήματα-θέματα και από αδιέξοδα και λάθη να αποφαίνονται λύσεις. Να τονίσουμε ότι σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να καταργούνται η θρησκευτική ιεράρχηση, η οποία με την «offline» θρησκευτική έκφραση διατηρείται, ούτε οι θρησκευτικές δομές (πίστη, ιδεώδη), όπως και η ασφαλή διατήρηση των ιερών κειμένων της Εκκλησίας.[17]Με τις διατυπώσεις αυτές διασφαλίζεται μια διαδικτυακή επικοινωνία, όταν μάλιστα ο συνομιλητής μας δεν έχει την ίδια θρησκευτική πεποίθηση την οποία εμείς του εκφράζουμε. Έτσι, σεβόμενοι με θρησκευτική ευλάβεια, τόσο τους νομικούς όρους (όπου και θα πρέπει να μάθουμε), όσο και την σωστή μεταφορά θρησκευτικών σκέψεων και ιδεών μας, τότε ο χώρος αυτός γίνεται πολιτισμός, πλούτος πνευματικός και εύκολος τρόπος για προσέγγιση στην γνώση.
Τελειώνοντας τις σκέψεις αυτές να αναφέρουμε ότι,
Ο 21ος αιώνας βρίσκεται ανάμεσά μας, με όλες τις επινοήσεις του, η Εκκλησία βρίσκεται και αυτή μπροστά στο φαινόμενο αυτό, δηλαδή της διαδικτυακής έκφρασης, που πρέπει να μελετήσει με επιμέλεια το θέμα αυτό, ώστε οι πιστοί να μπορούν να κάνουν την πρόσβασή τους με ασφάλεια. Ο φόβος του νέου, δεν θα πρέπει να πανικοβάλει τον άνθρωπο, άλλα ούτε και τους φορείς, οι οποίοι καλούνται από την «offline» επικοινωνία να χρησιμοποιήσουν την «online». Το ζητούμενο βρίσκεται στην σωστή χρήση και στο σεβασμό του συνανθρώπου.
[1] «Μια νέα μορφή εικονικού νεοπλατωνισμού είναι μπροστά μας, ακυρώνοντας το όλον της δημιουργίας του Θεού. Η μερικότητα και πάλι κερδίζει έδαφος βάζοντας, για ακόμη μια φορά, μια υπαρξιακή τρικλοποδιά στην πορεία προς το «καθολικό». Δηλαδή την έσχατη φανέρωση της δημιουργίας του Θεού. Ο άλλος δεν βαραίνει πλέον την ζωή μας και δεν την επηρεάζει αλληλεπιδρώντας ως παρουσία αλλά ως απουσία εγκλωβισμένη στην ασώματη εικόνα του. Άσαρκος και εικονικός δεν μπορεί να ραγίσει, να πονέσει, να φοβηθεί ή να πληγωθεί στην εγγύτητα και την αμεσότητα της προσωπικής κοινωνίας. Χρ. (Λίβυος) Παπαδόπουλος, Ένας «ασώματος» άνθρωπος στην πλατεία του internet,
( https://antifono.gr). 12 Οκτωβρίου 2019.
[2] «Εάν η παρουσία της θρησκείας παραδοσιακά συνδέθηκε με την εμπειρία της κοινότητας, δημιουργώντας το συνολικό αίσθημα της ταυτότητας με τη σύσφιξη των κοινωνικών δεσμών μέσα από την καλλιέργεια αισθημάτων εξάρτησης […] οι νεωτερικές κατασκευές της θρησκείας διαφοροποίησαν σημαντικά το παραδοσιακό μοντέλο. Σήμερα πλέον κυριαρχεί η «πίστη χωρίς ένταξη», δηλαδή η δημιουργία μιας θρησκευτικότητας χωρίς αναγκαστικά τη φυσική παρουσία των δρώντων υποκειμένων στις θρησκευτικές κοινότητες…». Πολύκ. Καραμούζης, Η αναπαραγωγή των θρησκευτικών δομών εξουσίας στο διαδίκτυο, (Εκδόσεις: Παιδαγωγικά Ρεύματα στο Αιγαίο, 2015), τομ. 8ος , σελ. 3.
[3] «…Αντιμέτωποι με μια τέτοια απανθρωποποιητική τάση, υφίσταται για μας, ως ορθοδόξους και ως χριστιανούς, μια επείγουσα ανάγκη να διακηρύξουμε την υπέρτατη σημασία των άμεσων σχέσεων, πρόσωπο με πρόσωπο[…]Δεν πρέπει να επιτρέψουμε ώστε τα πρόσωπα, με την εκπληκτική ικανότητα τους για αμοιβαία στοργή και αγάπη, να επισκιασθούν και να καταποθούν από τις μηχανές[…]Ως ορθόδοξοι και ως χριστιανοί δεν μπορούμε να απαντήσουμε αποτελεσματικά σε αυτές τις προκλήσεις χωρίς μια θαρραλέα και επινοητική αναζωογόνηση της διδασκαλίας μας για το ανθρώπινο πρόσωπο». Κάλλιστ. Ware, Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα, (μτφρ.) Νίκος Ντόνος και Αναστασία Βασιλειάδου, Ιερά Μητρόπολις Δημητριάδος / Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών (Αθήνα: Εκδόσεις, «Ίνδικτος», 2005), σελ. 27-29.
[4] «Η χριστιανική θεολογία και Εκκλησία, πρέπει να μαρτυρήσουν μια τέχνη βίου, που θα δώσει την δυνατότητα στους ανθρώπους της νέας χιλιετίας να μην κρύβονται πίσω από την εικόνα τους, να αγκαλιάζουν το σύνολο του «είναι» τους δίχως ενοχές και να φανερώνουν την θνητή αλήθειά τους δίχως υποκατάστατα τεχνητής αθανασίας». Πρβλ. Χρ. (Λίβυος) Παπαδόπουλος , Ένας «ασώματος» άνθρωπος στην πλατεία του internet, σελ. 4.
[5] «…οι θρησκείες έχουν κάθε λόγο να χρησιμοποιούν τις «νέες» δυνατότητες του διαδικτύου επιχειρώντας και οι ίδιες να επαναπροσδιορίσουν τους παραδοσιακούς τους ρόλους στις νέες ψηφιοποιημένες απαιτήσεις». Σοφός. Αλίβιζος, Παιδαγωγικές Διαστάσεις των νέων Μέσων, (Αθήνα: Εκδόσεις «Γρηγόρη», 2009), σελ. 133.
[6] «Με άλλα λόγια, μήπως τελικά αυτό που αποκαλούμε «νέο» προκύπτει ως τεχνολογική δυνατότητα αποτύπωσης αυτού που ενδεχομένως δεν μπορούσε προηγουμένως να προβληθεί και άρα να γίνει ευρέως γνωστό;». Όπ. ανωτ. σελ. 135.
[7] «Η θρησκευτική πραγματικότητα του 21ου αιώνα έχει μεταβληθεί σε μεγάλο βαθμό όσον αφορά τη διείσδυση του διαδικτύου[…]Η διείσδυση αυτή του διαδικτύου σηματοδοτεί μια καινούργια εποχή ραγδαίων εξελίξεων όχι μόνο τεχνολογικών αλλά και κοινωνικών καθώς μια δημιουργική συμπόρευση της τεχνολογίας με το Ορθόδοξο θεολογικό ήθος. Η Ορθοδοξία δεν μπορεί και δεν πρέπει να μείνει απομονωμένη αγνοώντας τις σύγχρονες προκλήσεις αλλά απεναντίας πρέπει να αξιοποιήσει τις δυνατότητες που τις δίνονται». Ξανθ. Αλμπανάκη, Η θρησκευτικότητα του 21ου αιώνα μέσα από τον κυβερνοχώρο. Θεσμικό πλαίσιο, προβληματικές και προεκτάσεις, (Εκδόσεις, Επιστημονικό Εκπαιδευτικό Περιοδικό «ekp@ιδευτικός κύκλος», τχ.3ο, 2013), Τόμ. 1ος , σελ. 88.
[8] Αναφέρουμε τον πρόλογο, αυτού του εγκυκλίου σημειώματος της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος για να καταλάβουμε το πνεύμα το οποίο την διέπει και θέλει να δώσει: «Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος, κατά τας[…]διεξήλθε το ζήτημα της δημιουργίας και τηρήσεως σελίδων στο διαδίκτυο[…] επ` ονόματι Ενοριών. Παρίσταται πρόδηλο ότι η μέσω διαδικτύου απόπειρα ασκήσεως ποιμαντικής εκ μέρους των Εφημερίων, όσο καλοπροαίρετη και να είναι, δεν είναι δυνατόν να υποκαταστήσει την ζώσα, βιωματική σχέση των πιστών μεταξύ τους και τον Εφημέριο εντός του πλαισίου της Ενορίας ως ενεργού κυττάρου της εκκλησιαστικής ζωής. Επιπλέον, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει μέσω της λειτουργίας τέτοιων ιστοσελίδων να δίδεται η πλαστή εντύπωση, ακόμη και στους επισκεπτόμενους αυτές με ειλικρινές ενδιαφέρον, ότι η επίσκεψη σε ιστοσελίδες του είδους αναπληροί την συμμετοχή τους στην λειτουργική ζωή ή ότι αποτελεί είδος ή εκδήλωση πίστεως…». Εγκύκλιος της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος , 187/ 15-01-2015. Ηλεκτρ. Διεύθυνση: https:www.pemptousia.gr/2015ekklisia-ke-diadikktio-mia-egki…
[9] «…Κατά το παρελθόν έχει παρατηρηθεί η λειτουργία ιστοσελίδων, ευτυχώς από ιδιώτες, με απομιμήσεις της ανθρώπινης ευλάβειας, που υπερέβησαν τα όρια και της γελοιότητας (π. χ. άναμμα online κεριού σε ιστοσελίδα)». Οπ. ανωτ.
[10] «Επιχειρώντας να κατανοήσουμε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των «Νέων Θρησκευτικών Κινημάτων» που εμφανίζονται στο χώρο του διαδικτύου διαπιστώνουμε ένα στοιχείο που είναι συστατικό της ίδιας της θρησκευτικής κατασκευής και συνίσταται στην προβολή των υποκειμενικών προσλήψεων του περιεχομένου της θρησκευτικότητας, η οποία σε πολλές περιπτώσεις διαφοροποιείται από την κυρίαρχη θρησκευτική εκδοχή, ακριβώς για να εκφράσει τις[…]ιδιομορφίες της κοινότητας που συγκροτεί και διαχειρίζεται». Πρβλ. Σοφός.Αλίβιζος, Παιδαγωγικές Διαστάσεις των νέων Μέσων, σελ.135.
[11] Όπ. ανωτ. σελ. 136.
[12] www.theblackchpaga.com.
[13] www.gaychurch.org.
[14] I. P. Wiilaime, Κοινωνιολογία των Θρησκειών, (Εκδόσεις: Καρδαμίτσα, 2004), σελ. 103.
[15] Πρβλ. Σοφός. Αλίβιζος, Παιδαγωγικές Διαστάσεις των νέων Μέσων, σελ.135-140.
[16] «Κατά συνέπεια, σελίδες […] στο διαδίκτυο δύνανται να λειτουργούν, εφ` όσον: […]Δεν προβαίνουν στην προσωπική προβολή λαϊκού ή κληρικού. » ο ναρκισσισμός για τον οποίο ανωτέρω αναφερθήκαμε, «Η ιστοσελίδα[…] οφείλει[…]να παράγει την εν Αγίω Πνεύματι αγαπητική ενότητα όλων των μελλών της και την ευχαριστιακή συμμετοχή τους στο εκκλησιαστικό γεγονός υπό την ευλογία του οικείου Επισκόπου». Πρβλ. Εγκύκλιος της Ι. Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος , 187/ 15-01-2015.
[17] Πρβλ. Πολύκ. Καραμούζης, Η αναπαραγωγή των θρησκευτικών δομών εξουσίας στο διαδίκτυο, σελ. 6.
Βιβλιογραφία
Αλίβιζος, Σοφ. «Παιδαγωγικές διαστάσεις των Νέων Μέσων», (Αθήνα: Εκδόσεις «Γρηγόρης», 2009).
Αλμπανάκη, Ξανθ. «Η θρησκευτικότητα του 21ου αιώνα μέσα από τον κυβερνοχώρο. Θεσμικό πλαίσιο, προβληματικές και προεκτάσεις», Τόμ. 1ος, Τχ.3ο (Εκδόσεις, Επιστημονικό Εκπαιδευτικό Περιοδικό «ekp@ιδευτικός κύκλος», 2013),
Καραμούζης, Πολύκ. «Η αναπαραγωγή των Θρησκευτικών δομών εξουσίας στο διαδίκτυο», Τόμ. 8ος, (Εκδόσεις Παιδαγωγικά ρεύματα στο Αιγαίο, 2015).
Παπαδόπουλος, Χρ.(Λίβυος), «Ένας «ασώματος» άνθρωπος στην πλατεία του internet», Ηλεκτρονική διεύθυνση:( https://antifono.gr ,12 Οκτωβρίου 2019).
Ιερά Σύνοδος . «Εγκύκλιο Σημείωμα υπ` αρίθ. 187 / 15-01-2015».
Wate, Κάλλ. « Ορθόδοξη Θεολογία στον 21ο αιώνα», (μτφρ.) Νίκος Ντόνος και Αναστασία Βασιλειάδου, Ιερά Μητρόπολις Δημητριάδος / Ακαδημία Θεολογικών Σπουδών, (Αθήνα: Εκδόσεις «΄Ινδικτος», 2005).
Wiilaime, I. P., «Κοινωνιολογία των Θρησκειών», (Εκδόσεις: Καρδαμίτσα, 2004).
Ηλεκτρονική διεύθυνση: www.theblackchpaga.com.
Ηλεκτρονική διεύθυνση: www.gaychurch.org.
