Η Ελληνόπουλα, η Κόρη της Ελλάδος ή αλλιώς η Παιδούλα όπως είναι γνωστή στο Μεσολόγγι είναι ένα γυμνό μικρό κοριτσάκι που κλαίει πάνω από τον Τάφο του Μάρκου Μπότσαρη, ενός από τους σημαντικότερους ήρωες του ’21.
Του Σπυρίδωνος Σ. Καραχάλιου πτυχιούχου ΕΠΔΟ
Ήταν ο Σουλιώτης που διέπρεψε στο Μεσολόγγι και δεν πρόλαβε να δει την επαναστατημένη Ελλάδα λεύτερη καθώς σκοτώθηκε από εχθρικό βόλι στην μάχη του Κεφαλόβρυσου Ευρυτανίας τον Αύγουστο του 1823.
Η κηδεία του μεγαλοπρεπέστατη με τιμές ήρωα που ίσως δεν ξανα είχε δει η Ελλάδα εκείνο τον καιρό πόσο μάλλον εν μέσω μαχών για την απελευθέρωση της.
Αυτή η κηδεία παρομοιάσθηκε από τον εθνικό μας ποιητή Διονύσιο Σολωμό σαν κι αυτή την κηδεία του Έκτορα της Τροίας.
Ενταφιάσθηκε στο Μεσολόγγι, σε χώρο που έστω και πρόσκαιρα δεν ήταν τουρκοπατημένο αλλά συνάμα το αγάπησε όσο λίγοι.
Μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου η Θυσία των προμάχων της Ιεράς Πόλεως έγινε ξακουστή σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην Γαλλία δε, κίνησε ένα από τα μεγαλύτερα φιλελληνικά κινήματα εκείνης της εποχής και αρκετοί καλλιτέχνες εμπνεύστηκαν από αυτήν.
Ένας από αυτούς και ο Βίκτωρ Ουγκώ ο οποίος συνέγραψε για τον Έλληνα Σουλιώτη ήρωα στην συλλογή του «Les Orientales» («Τ’ Ανατολίτικα») το 1829.
Ιδιαίτερα γνωστός ο Βίκτωρ Ουγκώ μέσα από αυτό εξύμνησε την προσωπικότητα του Μάρκου Μπότσαρη κάνοντας τον, θρυλικό ήρωα για τους Γάλλους. Βέβαια οι Έλληνες ήρωες πάντοτε άγγιζαν τον θρύλο και πολλές φορές τον ξεπερνούσαν μέσα από την ανδρεία και τα πολλά και ποικίλα χαρίσματα τους.
Κάπως έτσι ξύπνησε και ο νεανικός ενθουσιασμός ενός άλλου καλλιτέχνη. Ενός γλύπτη. Του Γάλλου γλύπτη David d’ Angers. Δεν είναι τόσο γνωστός στην Ελλάδα αλλά είναι από τους πιο αξιόλογους γλύπτες παγκοσμίως. Μάλιστα θεώρησε το έργο του, την Ελληνόπουλα, ως το τελειότερο δημιούργημα του, ως την κόρη του.
Μια μέρα καθώς περιδιάβαινε μέσα από ένα κοιμητήριο του Παρισιού ήρθε στο μυαλό του η σύλληψη της κεντρικής ιδέας για την δημιουργία ενός γλυπτού που θα ήταν αντάξιο ενός ήρωα σαν του Μάρκου Μπότσαρη. Καθώς περνούσε από έναν τάφο είδε ένα μικρό “στρουμπουλούδικο” χαριτωμένο κοριτσάκι πάνω στον τάφο να προσπαθεί με το χεράκι του να διαβάσει τι έγραφε η ταφόπλακα. Αμέσως στοχάστηκε την υλοποίηση του γλυπτού του. Μόνο που ήθελε ένα μοντέλο. Ένα μοντέλο πιο λεπτό, λίγο μεγαλύτερο από το μικρό αυτό κοριτσάκι χωρίς όμως να προκαλεί κάποιου είδους λαγνεία και να βγάζει αγνότητα. Αγνότητα σαν αυτήν που εκπέμπει η Ελλάδα.
Έψαχνε κάθε μέρα να βρει το μοντέλο που θα τον έκανε να υλοποιήσει την ιδέα του. Η πολυήμερη αναζήτηση του δεν έφερνε καρπούς μέχρις ότου συνάντησε τυχαία στον δρόμο μια νεαρή κοπέλα γύρω στα 15, ψιλόλιγνο, με αγνό πρόσωπο και ρακένδυτο.
Ήταν η μικρή Κλημεντίνη. Σίγουρα θύμιζε Ελλάδα. Μια Ελλάδα που μόλις είχε βγει από την επανάσταση και αρκετούς εμφύλιους σπαραγμούς, φτωχή, ρακένδυτη που άρχιζε ξανά να αναγεννάται μέσα από τις στάχτες της. Η Κλημεντίνη στα μάτια του David d’ Angers αποτελούσε το ιδανικότερο μοντέλο για αυτό που είχε οραματιστεί ο γλύπτης.
Την σταμάτησε και άρχισε την συζήτηση μαζί της και της ανέφερε ότι την ήθελε ως μοντέλο. Η μικρή Κλημεντίνη την επόμενη ημέρα έφτασε στο εργαστήριο του γλύπτη μαζί με την αλκοολική και ανάπηρη γραία μητέρα της.
Ερχόταν καθημερινά και οι δύο μαζί. Η μάνα για να πάρει τα χρήματα από τα μεροκάματα της κόρης και μήπως την κερνούσε οτιδήποτε με αλκοόλ ο David d’ Angers. Ο γλύπτης όμως δεν την κερνούσε απολύτως τίποτα εσκεμμένα για να μην δημιουργεί εντάσεις. Η ίδια λυμπιστηκε έναν μπρούτζινο εσταυρωμένο που είχε μέσα σε κορνίζα ο Γάλλος γλύπτης στο εργαστήριο του. Της είχε γίνει έμμονη ιδέα και για να μην τον κλέψει πάνω στην απερισκεψία της και στον ζαλισμένο από τον εθισμό της νου σταμάτησε να πηγαίνει στο εργαστήριο με την κόρη της. Σε κάποια συζήτηση με τον David d’ Angers η Κλημεντίνη αποκάλυψε τον λόγο που σταμάτησε η μητέρα της να έρχεται στο εργαστήριο και του ζήτησε αν ήταν δυνατό να αγοράσει τον μπρούτζινο εσταυρωμένο και να τον αποπληρώσει από το να της κρατάει χρήματα από τα μεροκάματα της για να κρατά συντροφιά σε αυτήν και στην μητέρα της στην γεμάτη υγρασία σοφίτα που διέμεναν . Ο David d’ Angers χωρίς δεύτερη σκέψη ξεκρέμασε το κάδρο και τον χάρισε στην μικρή Κλημεντίνη. Φαίνεται πως η μικρή αυτή κόρη είχε μια σπίθα πίστης μέσα της και μια ελπίδα Στον μόνο που θα μπορούσε να ελπίζει.
Μετά από έξι μήνες το έργο του τελείωσε και η Κλημεντίνη δεν χρειαζόταν πλέον άλλο. Όμως μεταξύ γλύπτη και μούσας αναπτύχθηκε ένας ιδιαίτερος δεσμός. Ίσως θα μπορούσαμε να πούμε μια αγνή αγάπη. Μετά από χρόνια συναντήθηκαν ξανά μερικές φορές ένω τελευταία φορά που ο Γάλλος γλύπτης είδε την μουσα του ήταν όταν τυχαία την αντίκρυσε από μακρυά αγκαλιά με έναν από τους αγαπητικούς της. Δυσκολεύτηκε να την αναγνωρίσει καθώς ήταν με εμφανή βέβηλα σημάδια στο πρόσωπο της από άλλους αγαπητικούς. Άρχισε να την ακολουθεί έως ότου την είδε να κατεβαίνει σε ένα υπόγειο. Η καρδιά του ράγισε γιατί συλλογίστικε την αγνότητα μέσα στην οποία την είχε γνωρίσει και το πώς η μοίρα της, της έμελε να εξελιχθεί.
Το αριστούργημα του η εξελληνισμένη Γαλλίδα, Κόρη της Ελλάδος εκτέθηκε σε έκθεση του Παρισιού ενώ απέσπασε μοναδικές κριτικές. Το 1835 με το πλοίο “Αχιλλεύς” ξεκίνησε το μακρύ της ταξίδι με αρχικό προορισμό το Ναύπλιο κι από εκεί στο μνήμα-μνημείο του ήρωα που ενθουσίασε ίσως όσο κανείς άλλος τον Γάλλο γλύπτη David d’ Angers.
Τρωικό σημάδι θα λέγαμε… Ο Αχιλλέας που σκότωσε τον Έκτορα της Τροίας μετέφερε την θρηνοδούσα, για τον Μάρκο Μπότσαρη, Ελληνοπούλα που ο Διονύσιος Σολωμός τον είχε παρομοιάσει μέσω της κηδείας του με τον Τρώα. ( Ο Βίκτωρ Ουγκώ επίσης ανέφερε ότι δεν είχε ξαναδεί κάτι πιο ωραίο και παρομοίασε το γλυπτό της Ελληνοπούλας με αυτά του Φειδία.)
Αρκετά χρόνια αργότερα ο David d’ Angers εξορισμένος από την Γαλλία βρέθηκε στις Βρυξέλλες κι εκεί ξύπνησε ο πόθος να αντικρύσει ξανά την Ελληνόπουλα, ίσως μέσα από αυτήν να ήλπιζε να δει ξανά την μούσα του, την Κλημεντίνη.
Όταν έφτασε στο Μεσολόγγι και κατέβηκε από το καραβάκι σαν η καρδιά του να σκίρτισε και ένιωσε ένα δυνατό συναίσθημα μέσα του. Από μακρυά άρχισε να αντικρύζει την Ελληνόπουλα που έστεκε πάνω στο μνήμα του Μάρκου. Ξαφνικά νόμιζε πως όσο αυτός πλησιάζει προς αυτήν, η Ελληνόπουλα ζωντάνεψε κι άρχισε κι αυτή να τον πλησιάζει. Ίσως να έβλεπε την αγνή Κλημεντίνη μέσα από το άγαλμα. Όταν έφτασε πλάι της μετάνιωσε για τον πόθο του να έλθει να την αντικρύσει από κοντά. Η Ελληνόπουλα, η Κόρη της Ελλάδος, η Παιδούλα, η Κλημεντίνη του είχε βεβηλωθει. Σπασμένο χέρι, σημάδια από βόλια στο κορμί της, χαρακιές στο πρόσωπο της και στην ράχη της γραμμένα ονόματα. Συνειρμός ολέθριος, το αριστούργημα του είχε βεβηλωθει όπως και η μούσα του σχεδόν με τις ίδιες αποτρόπαιες πράξεις!!!!
Ως προς την ιστορία η βεβήλωση αυτή προκλήθηκε από Έλληνες, Έλληνες ας μου επιτραπεί η έκφραση ανεγκέφαλους και ηλίθιους. Γιατί; Γιατί ο γιος του Μάρκου Μπότσαρη, ο Δημήτρης ήταν υπασπιστής του Όθωνα και κάποιοι αντι-Οθωνικοί και αντιβασιλικοί προσέφυγαν στο τάφο του ήρωα της ελληνικής επανάστασης. Ξέσπασαν πάνω στην Παιδούλα που έκλεγε στο μνήμα του. Λέγεται κιόλας ότι σκόρπισαν τα οστά του, τα ιερά αυτά οστά πάνω στα οποία ορκίστηκαν οπλαρχηγοί στο Μεσολόγγι καθώς και φιλέλληνες μεταξύ των οποίων και ο Λόρδος Βύρων. Τα οστά του αγνότερου και πιο ανιδιοτελούς ίσως ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης. Ήταν η δεύτερη βεβήλωση του τάφου του. Αυτήν την φορά από Έλληνες. Την πρώτη φορά αμέσως μετά την Έξοδο του Μεσολογγίου όπου Τούρκοι κι Αιγύπτιοι ξέθαψαν το μέγα αυτό οπλαρχηγό για τιμαλφή…κι όταν κάλεσαν και τους ξένους προξένους και πρέσβεις που βρισκόταν στην Πάτρα για να τους δείξουν τον όλεθρο που προκάλεσαν ένας από δ’αυτους τους δυτικούς, τους πολιτισμένους μέσα από τον διασαλευμένο τάφο απέκοψε ως “ενθύμιο” την σιαγόνα του ιερού σκηνώματος του ήρωα που θρήνησε όλη η Ελλάδα και δεν πρόλαβε να την δει απελευθερωμένη. Ήταν ο Άγγλος πρόξενος που αποτέλεσε κι αυτός μάρτυρας της πύρρειου νίκης του τουρκοαιγυπτιακού στρατού.
Λίγα χρόνια μετά το αποτρόπαιο αυτό σκηνικό που αντίκρυσε ο Γάλλος γλύπτης David d’ Angers στο Μεσολόγγι, το άγαλμα μεταφέρθηκε στην Γαλλία όπου οι μαθητές του αποκατέστησαν τις φθορές που είχε υποστεί ενώ ο ίδιος άρρωστος κοιμήθηκε λυπημένος και φτωχός το 1856…..ακολουθώντας την μοίρα πολλών καλλιτεχνών!
Η Παιδούλα πήρε ξανά τον δρόμο της επιστροφής προς την Ελλάδα. Όπου πλέον τοποθετήθηκε στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο για να προφυλαχθεί και να μην συμβεί ξανά κάτι αντίστοιχο.
Αργότερα το 1915 με πρωτοβουλία και δαπάνη του Ελευθερίου Βενιζέλου ο γλύπτης Γεώργιος Μπονάνος φιλοτέχνησε ένα πιστό αντίγραφο της Παιδούλας το οποίο τοποθετήθηκε ξανά στο μνήμα του Μάρκου Μπότσαρη.
Να σημειώσουμε επίσης ότι ο Γάλλος γλύπτης David d’ Angers τιμήθηκε από το Ελληνικό κράτος για την δωρεά του αλλά και το φιλελληνικό του πνεύμα με τον Αργυρό Σταυρό του Βασιλικού Τάγματος του Σωτήρος. Αργότερα δόθηκε και το όνομα του σε έναν πολύ μικρό δρόμο που το μήκος του δεν ξεπερνά τα 20 μέτρα κοντά στους Στύλους του Ολυμπίου Διός (που κατά ένα παράδοξο τρόπο βρέθηκα προχτές 25/3/21 και αυτός ο μικρός δρομάκος σα να αποτέλεσε αφορμή για αυτό το άρθρο) ενώ αν δεν κάνω λάθος πριν λίγα χρόνια έγινε και ονοματοδοσία μιας οδού στην συνοικία Φιλελλήνων στο Μεσολόγγι. Τέλος να μην ξεχάσουμε να αναφέρουμε ότι όταν οι Γάλλοι αποφάσισαν να στήσουν μνημείο στον Κήπο των Ηρώων στο Μεσολόγγι ζήτησαν αυτό να τοποθετηθεί όσο το δυνατόν πιο κοντά στο μνημείο του Μάρκου Μπότσαρη. Κι έτσι κι έγινε. Δεκαεννέα πλάκες όσοι και οι Γάλλοι Φιλέλληνες που βρέθηκαν στο Μεσολόγγι με μια άσβεστη μεταλλική φλόγα να “καίει” μπροστά!!!!!
Ο ήρωας Μάρκος Μπότσαρης, ο Γάλλος γλύπτης David d’ Angers και η ιστορία της Ελληνοπούλας, της Κόρης της Ελλάδος, της Παιδούλας μας, που θρηνεί πάνω στο μνήμα του αγνού και ανιδιοτελούς ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης καταθέτοντας του ένα δάφνινο στεφάνι αποτελεί ένα κομμάτι της ιστορίας μας, της Ελλάδος μας, της Μάνας μας, της Μάνας της Παιδούλας.
Μέρος του φωτογραφικού υλικού αλιεύθηκε από το διαδίκτυο.
Πηγές:
Περιοδικό «Γράμματα» 1911
Μάρκος Μπότσαρης, Νίκου Ζιάγκου Εκδόσεις το 1966
https://el.m.wikipedia.org › wiki › Πιερ-Ζαν Νταβίντ ντ’ Ανζέ – Βικιπαίδεια
Η ”ΕΛΛΗΝΟΠΟΥΛΑ ΕΠΙ ΤΟΥ ΤΑΦΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΚΟΥ ΜΠΟΤΣΑΡΗ” ΤΟΥ P.-J. DAVID D’ ANGERS της ΔΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΧΑΡΙΚΛΕΙΑΣ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ 1982
