Ο λευκός “θησαυρός” της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου καλύπτει το 70% της πανελλήνιας παραγωγής και αποτελεί ένα από τα εξαγώγιμα προϊόντα της περιοχής.
Στην περιοχή της λιμνοθάλασσας συναντάμε δύο αλυκές, την Άσπρη (δημοσίου συμφέροντος) και την Μαύρη Αλυκή (που ανήκει στον Δήμο Μεσολογγίου), συνολικής έκτασης 14.000 στρεμμάτων, (από τα 21.920 στρέμμ. που υπάρχουν στον ελλαδικό χώρο), και από τους 243 χιλιάδες τόνους της συνολικής εγχώριας παραγωγής, προσφέρουν τους 130 χιλιάδες τόνους καλύπτοντας έτσι το 70% του πρωτογενούς αλατιού.
Μάλιστα, η “άσπρη” είναι η μεγαλύτερη αλυκή της Ελλάδας, 11.500 στρεμμάτων με δυναμικότητα παραγωγής περί τις 120.000 τόνους άλατος ετησίως και καλύπτοντας το 60% της πανελλήνιας παραγωγής.
Η διαδικασία παραγωγής αλατιού αρχίζει τον Μάρτιο και ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο. Το θαλασσινό νερό αντλείται από την λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου και διοχετεύεται στα διαμερίσματα (λεκάνες). Από εκεί προχωράει στα επόμενα διαμερίσματα, όπου το αλάτι αντλείται από τα κρυσταλλωτήρια.
Στις αλυκές Μεσολογγίου το αλάτι συλλέγεται και συγκεντρώνεται ολόλευκο και καθαρό σε μικρούς σωρούς. Αφού ολοκληρωθεί η διαδικασία της πλύσεως, μεταφέρεται με την βοήθεια μεταφορικής ταινίας στις υπαίθριες αποθήκες σχηματίζοντας αλατοσωρούς. Πρόκειται για ένα μοναδικό θέαμα που εντυπωσιάζει και εκπλήσσει τους περαστικούς.
Η συγκομιδή του προϊόντος αρχίζει συνήθως περί τις αρχές Σεπτεμβρίου – Οκτωβρίου αναλόγως των ιδιαιτέρων συνθηκών κάθε αλυκής, ώστε να επιτυγχάνεται έγκαιρη συλλογή της παραγωγής πριν την έναρξη των φθινοπωρινών βροχών.
Η διαδικασία της συγκομιδής του αλατιού
Η συλλογή άλατος γίνεται με τη βοήθεια αυτοκινούμενων μηχανημάτων συγκομιδής, τα οποία συλλέγουν το αλάτι κατά λωρίδες 1-3 μέτρων, κινούμενα κατά τη διεύθυνση της μικρής διάστασης του αλοπηγίου. Το αλάτι αποτίθεται σε αυτοκινούμενες οριζόντιες μεταφορικές ταινίες διατεταγμένες κατά μήκος της διαδρομής του μηχανήματος συγκομιδής.
Στη συνέχεια, το αλάτι μεταφέρεται μέσω κεκλιμένης μεταφορικής ταινίας σε αυτοκινούμενο σιλό άλατος , από το οποίο φορτώνονται φορτηγά αυτοκίνητα ή βαγονέττα ελκόμενα από ντηζελοκίνητες μηχανές. Η κεκλιμένη μεταφορική ταινία και το σιλό κινούνται παραλλήλως της μεγάλης διάστασης του αλοπηγίου. Το αλάτι μεταφέρεται στην μονάδα πλύσης με φορτηγά αυτοκίνητα / βαγονέττα . Εδώ, το αλάτι απαλλάσσεται από το μέγιστο μέρος των προσμείξεων που το συνοδεύουν, ως επί το πλείστον γαιωδών, καθώς και χημικών προσμείξεων, ως επί το πλείστον αλάτων μαγνησίου και ασβεστίου.
Τα φορτηγά αυτοκίνητα/βαγονέττα εκφορτώνουν το αλάτι σε σιλό που τροφοδοτεί, με τη σειρά του, δεύτερη κεκλιμένη μεταφορική ταινία, μέσω της οποίας το αλάτι φέρεται στο δοχείο πλύσεως . Σ’ αυτό, εισάγεται μέσω αντλίας κεκορεσμένη άλμη πλύσεως και αναμειγνύεται με το αλάτι σε αναλογία 3:1. Στη συνέχεια το μείγμα άλμης-άλατος αντλείται και μεταφέρεται μέσω αγωγού στα στατικά κόσκινα απονερώσεως, από τα οποία η εξερχομένη αναλογία μειώνεται σε 1:2 περίπου.
Η τελική αποστράγγιση του άλατος γίνεται με φυγοκέντρηση στον διαχωριστή , με τελικό ποσοστό υγρασίας άλατος της τάξεως 4-7%. Η άλμη πλύσεως που εκρέει από τα κόσκινα απονερώσεως και τον φυγοκεντρικό διαχωριστή, διοχετεύεται μηχανικά στη δεξαμενή άλμης πλύσεως για ανακύκλωση, όπου καθιζάνουν οι γαιώδεις προσμείξεις. Η κεκαθαρμένη άλμη επαναχρησιμοποιείται κατά τρόπο συνεχή στη διεργασία πλύσεως.
Το τελικό προϊόν μέσω μεταφορικής ταινίας μεταφέρεται και αποτίθεται στην υπαίθρια αποθήκη άλατος σε αλατοσωρούς ύψους 10 έως 15 μέτρων . Τέλος το αλάτι φορτώνεται με φορτωτή σε φορτηγά αυτοκίνητα προοριζόμενα για κατανάλωση.
Κατά τη διάρκεια της συγκομιδής, οι πυκνές άλμες που δεν τροφοδοτούν πλέον τα αλοπήγια οδηγούνται στους ταμιευτήρες άλμης. Μ’ αυτόν τον τρόπο αποτρέπεται η σημαντική αραίωσή τους από τις χειμωνιάτικες βροχοπτώσεις. Η αποθήκευση επιτρέπει την αξιοποίηση της περίσσειας αλμών του τέλους της καλλιεργητικής περιόδου κατά την επόμενη περίοδο, αυξάνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο σημαντικά τη στρεμματική απόδοση της αλυκής.
Για τον καλύτερο προγραμματισμό και τον έλεγχο παραγωγής, όλες οι αλυκές διαθέτουν μετεωρολογικό σταθμό. Στο Μεσολόγγι για παράδειγμα, γίνεται σε καθημερινή βάση και καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, καταγραφή των κυρίων κλιματικών δεδομένων που επηρεάζουν την αλατοπαραγωγή. Τέτοιες είναι η εξάτμιση νερού, η βροχόπτωση, η θερμοκρασία και η σχετική υγρασία αέρα, καθώς και η ένταση και διεύθυνση του ανέμου.
Οι μετρήσεις αυτές επιτρέπουν την καλύτερη βραχυπρόθεσμη αλλά και μακροπρόθεσμη αξιοποίηση των μετεωρολογικών συνθηκών, για τον έλεγχο του ύψους παραγωγής αλλά και της λειτουργίας της αλυκής. Οι καθημερινές μετρήσεις της πυκνότητας και στάθμης της άλμης σ’ όλη την έκταση της αλυκής επιτρέπουν τη βελτιστοποίηση διακινήσεως των αλμών, με απώτερο στόχο τη μεγιστοποίηση της παραγωγής και την αριστοποίηση της ποιότητας του προϊόντος.
Στο χημικό εργαστήριο της αλυκής Μεσολογγίου ελέγχεται η χημική σύσταση της άλμης, των αλμολοίπων, της άλμης πλύσεως, του άλατος πριν και μετά την πλύση, κατά τη διάρκεια κρυσταλλώσεως, συγκομιδής και πλύσεως του προϊόντος.
Παράλληλα, ελέγχεται η κοκκομετρική σύσταση του προϊόντος καθ’ όλη τη διάρκεια παραγωγής.
Οι φυσικοχημικοί προσδιορισμοί του τελικού προϊόντος αφορούν, πλην της καθαρότητας σε χλωριούχο νάτριο, τις γαιώδεις προσμείξεις, τα θειικά ιόντα, τα ιόντα μαγνησίου και ασβεστίου, καθώς και την υγρασία του. Ως παράδειγμα, παρατίθεται η σύσταση του παραγομένου άλατος της αλυκής Μεσολογγίου, όπου η περιεκτικότητα του πλυμένου άλατος σε χλωριούχο νάτριο είναι της τάξεως του 99% και οι εναπομένουσες γαιώδεις προσμείξεις κατά κανόνα μικρότερες του 0,1%.
Κλείνουμε με ένα ποίημα για τον λευκό “θησαυρό” του Μεσολογγίου
Γιάννης Υφαντής
Τὸ ἅλας τῆς γῆς
Κάτω ἀπ’ τὴν ἀρχαία φωνὴ τοῦ κόρακα
ἡ θάλασσα γυμνώθηκε ἀπ’ τὴ γῆ. Ἡ ἀμμουδιὰ
εἶναι ἡ στερνὴ δορὰ τῆς θάλασσας.
Ἡ θάλασσα γυμνὴ ἀπ’ τὴν ἄμμο
ἡ θάλασσα γυμνὴ ἀπ’ ὅλα κυματίζει προσπαθεῖ
νὰ γυμνωθεῖ ἀπ’ τὸν ἑαυτό της.
Τὸ ἁλάτι εἶναι ἡ σοφία τῆς θάλασσας,
Τὸ εἶδα στὰ τραχιὰ χέρια τῶν βράχων.
Τὸ ἁλάτι εἶναι ἡ θάλασσα γυμνὴ
κι ἀπὸ τὴ θάλασσα τὴν ἴδια.
Τὸ ἁλάτι εἶναι ἡ σοφία τῆς θάλασσας.
Νὰ εἶστε τὸ ἁλάτι αὐτοῦ τοῦ κόσμου.
Ὅμως ὅταν τὰ πάντα ἔχουν γίνει
ὅμως ὅταν τὰ πάντα πιὰ εἶναι πίσω σου
ποῦ θὰ μποροῦσες νὰ κοιτάξεις καὶ νὰ μὴ
γίνεις ἁλάτι;
